ΑΥΤΑ ΤΑ ΦΥΤΑ ΝΑ ΕΠΙΛΕΞΕΙΣ ΓΙΑ ΕΝΑΝ ΠΙΟ «ΠΥΡΙΜΑΧΟ» ΚΗΠΟ

Όσοι κατοικούμε σε οικισμούς που γειτνιάζουν με δάση και εξοχές φυτεύουμε δέντρα και φυτά που δεν αρπάζουν εύκολα και μπορούν να καθυστερήσουν την επέκταση της πυρκαγιάς, αν –ο μη γένοιτο– φτάσει στην αυλόπορτα.  

Άφησα την πόλη και κατοικώ στους πρόποδες του πεντελικού όρους, μία εύφλεκτη περιοχή στην οποία βρήκα μερικά τετραγωνικά γης για να ριζώσουν τα φυτά και τα δέντρα που τόσο αγαπώ. Τα καλοκαίρια δύσκολα. Κάθε φορά που η ΕΜΥ δίνει ισχυρούς βοριοανατολικούς ανέμους και ο κίνδυνος πυρκαγιάς μεγαλώνει, κοιτάζω με αγωνία τα δύο μας πεύκα. Κουρεμένα και περιποιημένα, μακριά από στέγες και παράθυρα, αλλά…

«Ξήλωσέ τα», λένε φίλοι και οχτροί που έχουν καθυποτάξει το βουνό απλώνοντας παντού γκαζόν και φυτεύοντας ψηλούς θάμνους και δέντρα μόνο στην περίφραξη, για να μην δίνουν «μάτι» σε κανέναν περαστικό η γείτονα. Εγώ δεν κόβω/φαρμακώνω/ξεριζώνω πεύκο που υπήρχε πριν από εμένα εκεί. Τα πεύκα είναι οι πνεύμονες της πόλης, αλλά θέλουν ειδική φροντίδα και στενή παρέα με άλλα βραδυφλεγή δέντρα και φυτά. Αυτά αναζήτησα την άνοιξη που μας πέρασε και βρήκα κάποια όμορφα και «εύκολα» φυτά και δέντρα, που αντιστέκονται σθεναρά στη φωτιά.

Ανάμεσά τους και κάποια με βρώσιμα φύλλα ή άνθη, που λέω να προτιμήσω. Αλλά η αναβλητικότητα άφησε πίσω τα φυτέματα. Κι όπως ο κρατικός μηχανισμός, έτσι κι εγώ δεν προχώρησα στο σχέδιο πρόληψης. Όμως από φθινόπωρο θα διαλέξω ανάμεσα στη λίστα αντιπυρικών φυτών, που έφτιαξα με τη βοήθεια φίλων γεωπόνων και σας τη δίνω για αντιγραφή:

Ποια «πυρίμαχα» φυτά προτιμάς;

– Δάφνη

Γνωστή σε όλους μας από το δημοτικό σχολείο και τα μαθήματα ιστορίας και μυθολογίας. Ιερό δέντρο αφιερωμένο στον Απόλλωνα, σύμβολο νίκης που στεφάνωνε τους νικητές των αθλητικών αγώνων, τροφή για τα μαντέματα της Πυθίας. Η δάφνη ή βάγια ταιριάζει στην ελληνική γη – την απαντάμε και αυτοφυή και τα φύλλα της χρησιμοποιούνται στην ελληνική κουζίνα. Δεν έχει μεγάλες ανάγκες φροντίδας αν εξαιρέσεις το μπόλικο πότισμα στην αρχή: Τον πρώτο χρόνο από τη στιγμή της φύτευσής της θέλει πότισμα 2-3 φορές τη βδομάδα για να ριζώσει καλά. Μετά αραιώνουμε το πότισμα για να το αυξήσουμε και πάλι το καλοκαίρι.

Δάφνη Pexels/Lachlan Ross

– Αγριοτριανταφυλλιά

Ο φυλλοβόλος αυτός αγκαθωτός θάμνος έχει αποκτήσει φανατικό κοινό τα τελευταία χρόνια εξαιτίας των ωφέλιμων για την υγεία κοκκινο-πορτοκαλί καρπών του, τα κυνόροδα. Αν πάρει τα πάνω του, τουτέστιν αν του ταιριάξει το σημείο φύτευσης, μπορεί να φτάσει σε ύψος μέχρι και τα 4-5 μέτρα. Η φροντίδα της είναι παρόμοια με της τριανταφυλλιάς, αν και η αγριοτριανταφυλλιά υπερέχει σε αντοχή απέναντι σε ασθένειες και προσβολές από έντομα.

– Πασχαλιά

Δεν χρειάζεσαι ημερολόγιο για να δεις πότε πλησιάζει το Πάσχα. Κοιτάς τα μωβ μπουμπούκια της πασχαλιάς να ανθίζουν και ξέρεις ότι η Ανάσταση έρχεται. Οι απαιτήσεις της λογικές: φαγητό και νερό, δηλαδή λίπασμα δύο φορές τον χρόνο -τέλη χειμώνα και αρχές καλοκαιριού- και πότισμα αν και όχι τακτικό. Αν όλα πάνε καλά και έχει και μπόλικο ήλιο μπορεί να φτάσει και τα 3-4 μέτρα σε ύψος. Είναι φυλλοβόλο φυτό και κατάγεται από τα κοντινά μέρη των Βαλκανίων. Όπως όλα τα φυτά που χάνουν τα φύλλα τους τον χειμώνα έτσι και η πασχαλιά έχει έναν σπουδαίο ρόλο στον κήπο: Αλλάζει την εικόνα του τοπίου ανάλογα με τις εποχές.

Πασχαλιά Freepik/Lilac Branch

– Λεβάντα

Αυτό το αρωματικό και θεραπευτικό φυτό δεν σου γεμίζει πολύ το μάτι, όταν το πάρεις νεαρό από το φυτώριο. Αλλά καθώς μεγαλώνει και γεμίζει με μοβ λουλούδια εκτιμάς τη λεβάντα τόσο, που λυπάσαι να της κόψεις τα άνθη για να βάλεις στις ντουλάπες σου ή να τα ρίξεις στο καυτό νερό για το ιδιαίτερο τσάι σου. Το κακό για εμάς που φοβόμαστε τα υμενόπτερα, αλλά καλό για τη φύση είναι ότι η λεβάντα προσκαλεί τις μέλισσες. Αλλά αυτές θα κάνουν τη δουλειά τους, τον τρύγο κι εμείς τη δική μας: την απόλαυση του αρώματος των ανθών της.

– Μυρσίνη

Τη λένε και «μυρτιά» ή «σμυρτιά». Αυτός ο ωραίος και ευωδιαστός θάμνος είναι κομμάτι της ελληνικής φύσης. Ανθοφορεί στο τέλος του καλοκαιριού αναδύοντας τα αρώματά του τα οποία προσωπικά δεν έχω απολαύσει καθώς η δική μου δεν φτούρησε. Αναζητώντας τι λάθος έχω κάνει βρήκα ότι η μυρτιά θέλει φως και ήλιο κι εγώ δεν τη φύτεψα σε ιδιαίτερα ηλιόλουστο σημείο. Τώρα θα την αφήσω εκεί, γιατί κινδυνεύει η ζωή της αν προσπαθήσω να τη μετακινήσω. Οπότε θα πάρω μια ακόμη μυρτιά για να τα κάνω όλα σωστά: θα της χαρίσω τον ήλιο και θα τη δροσίζω συχνά γιατί αν και παρουσιάζει αντοχή στην ξηρασία αναπτύσσεται καλύτερα και γρηγορότερα με συχνότερο πότισμα. Το δύσκολο με τη μυρσίνη; Δεν αντέχει και πολύ στο ξεροβόρι και τον παγετό, οπότε θέλει μια θέση που να την προστατεύει από τους ανέμους και το πολύ κρύο.

– Φούλι

Δεν ξεράθηκε, μη φοβάσαι. Το φούλι που τόσο αγάπησες για το άρωμά του που αναδύεται διακριτικά τις καλοκαιρινές βραδιές χάνει τα φύλλα του τον χειμώνα και μοιάζει νεκρό, όπως όλα τα φυλλοβόλα. Την άνοιξη όμως θα πρασινίσει και πάλι και θα δώσει τους μονούς ή διπλούς ανθούς του. Μπόλικους και γερούς αν έχει βρει μια θέση κάτω από τον ήλιο.

– Κίστος

Αν δεν σας θυμίζει κάτι αυτό το όνομα ίσως ξέρετε αυτό το αρωματικό φυτό που δίνει και το ιαματικό του βοτάνι με κάποια από τις άλλες του ονομασίες: Λαδανιά, Λάβδανο, Κιστάρι ή Αγκίσταρο. Είναι αυτοφυής μελισσοτροφικός θάμνος, που συναντά κανείς ακόμη και στις εξοχές της Αττικής διακρίνοντάς του από το χαρακτηριστικό του μωβ «τσαλακωμένο» άνθος. Αντέχει σχεδόν τα πάντα αρκεί να έχει ήλιο. Στη σκιά πεθαίνει. Βγάζει επάξια και τον πιο βαρύ ελληνικό χειμώνα καθώς όπως λένε τα κιτάπια των γεωπόνων μπορεί να τα καταφέρει ακόμη και στους -14ο C. Δεν το ήξερα ότι καλλιεργείται και πωλείται. Τώρα που το έμαθα θα αγοράσω κίστο και θα φτιάχνω το τσάι μου από δικής μου παραγωγής φυτό.

Κίστος Pexels/Enrique

– Βατομουριά

Καλλιεργείται ή μένει άγρια στον τόπο που από φυσική επιλογή φύτρωσε και κερνάει με τους δημοφιλείς ως υπερτροφή καρπούς της, τα βατόμουρα, τους περαστικούς. Για τον κήπο, φυσικά, θα αποταθείτε σε κάποιο φυτώριο και δεν θα ξεριζώσετε τη βατομουριά που βρήκατε στην Πάρνηθα… Αλλά και το φυτό που θα βρείτε στην αγορά θα είναι καρπερό όπως το αυτοφυές και πέρα από την αγάπη σας θα ζητήσει μόνο λίγο παραπανήσιο νερό γιατί αγαπά την υγρασία. Η βατομουριά είναι ιδιαίτερα ανθεκτική στις χαμηλές θερμοκρασίες και προσαρμόζεται σε όλα τα εδάφη -αν και όπως όλα τα φυτά θα τα πάει καλύτερα σε γόνιμο έδαφος. Όσο για τον ήλιο και σε ημισκιερά μέρη δεν τα πάει κι άσχημα.

– Φασκομηλιά

Τα φύλλα του φασκόμηλου κρύβονται πίσω από πολλές μεσογειακές συνταγές και βουτούν σε καυτό νερό για να δώσουν το ιαματικό για το κρυολόγημα ιδιαίτερα «φασκόμηλο», ένα τσάι με πολλές ιδιότητες. Αυτός ο πολυετής θάμνος θα σας κάνει να τον ξεχάσετε: Δεν ζητάει πολλά και όταν περάσουν τα χρόνια δεν ζητάει σχεδόν τίποτα γιατί είναι από τη φύση του συνηθισμένος να φυτρώνει εκεί που δεν τον σπέρνουν: σε ξηρούς και πετρώδεις τόπους.

– Γιούκα

Στη χώρα μας ήταν πολύ της μόδας στις δεκαετίες του ογδόντα και το ενενήντα. Κάθε βεράντα, κήπος ή αυλή είχαν τη γιούκα του και μόλις έμπαινε το καλοκαίρι όλοι περίμεναν να δουν τα λευκά του άνθη στην κορυφή του ιδιαίτερου φυλλώματός του. Η σχετική αντιπυρική προστασία που προσφέρει, καθώς δεν είναι εύφλεκτο φυτό, το ξαναφέρνουν στην επικαιρότητα. Τι πρέπει να αποδεχτείς; Τις αγκαθωτές άκρες των φύλλων του.

Γιούκα Freepik

– Φραγκοσυκιά

Μας κρατάει μακριά λόγω των αγκαθιών της –ακόμη και τα φρούτα της αγκάθια έχουν– και έχει μεγάλη περιεκτικότητα σε νερό. Αν είναι και στη μάντρα ακόμη καλύτερα καθώς τα φύλλα της πραγματικά μπορούν να καθυστερήσουν τη φωτιά, ενώ την ίδια στιγμή δίπλα της μπορεί όλα να λαμπαδιάζουν. Η δική μας φραγκοσυκιά έχει περάσει κυριολεκτικά δια πυρός και έχει επιζήσει τριών πυρκαγιών που τσουρούφλισαν τον κήπο μας. Όχι μόνο επιβίωσε, αλλά ο μύθος μας λέει ότι έσωσε και κάνα δυο πλαϊνά της φυτά. (Το αγιόκλημα σίγουρα).

Δυο δέντρα για την αιώρα;

Η χαρουπιά, η δαμασκηνιά, η καρυδιά και η φλαμουριά –αλλιώς τιλιά, που μας δίνει και το τίλιο, το βότανο με τις χαλαρωτικές ιδιότητες– είναι δέντρα βραδυφλεγή και κατάλληλα για κήπους σε εξοχικά μέρη που κινδυνεύουν από πυρκαγιές. Αλλά και ο πλάτανος και η λεύκα είναι πυρίμαχα και βραδύκαυστα, αν έχετε άπλα για το μεγάλο άνοιγμα της κόμης τους. Δεν αρπάζουν εύκολα και πεθαίνουν δύσκολα.

Ακόμη πιο εντυπωσιακό και εξίσου ανθεκτικό στη φωτιά δέντρο είναι η φτελιά, το «καραγάτσι» που έλεγαν οι παλιοί. Αυτό το πανύψηλο δέντρο με τον μεγάλο και δροσερό του ίσκιο έδωσε το λογοτεχνικό ψευδώνυμο Μ. Καραγάτσης στον Δημήτρη Ροδόπουλο, επειδή όπως λέγεται, ο συγγραφέας διάβαζε κάτω από το καραγάτσι του εξοχικού του στη Ραψάνη.