ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΔΕΙΣ ΤΟ ΑΓΧΟΣ ΩΣ ΚΑΤΙ ΘΕΤΙΚΟ;

Ένας τρόπος για να διαχειριστείς το άγχος σου είναι να το αντιμετωπίσεις ως κάτι θετικό. Να το δεις ως δημιουργικό άγχος και όχι ως επιβλαβές. Δες τι λέει η επιστήμη γι' αυτό και αποδέξου την πρόκληση.

Φίλη με υψηλή χοληστερίνη, ιδανικό βάρος, σωστή διατροφή και επαρκή σωματική δραστηριότητα μαθαίνει από τη γιατρό ότι για τις τιμές των αιματολογικών της εξετάσεων φταίει το άγχος της. Συνάδελφος με πόνο στα δόντια ανακαλύπτει πηγαίνοντας στον οδοντίατρο ότι το άγχος της βρίσκεται πίσω από την κακή της συνήθεια να σφίγγει υπερβολικά –και χωρίς καν να το συνειδητοποιεί– τα δόντια της.

Τα παραδείγματα είναι τυχαία, πολύ πρόσφατα και μόνο λίγα από όσα καθημερινά φτάνουν στα αυτιά και τα μάτια μου ως πληροφορίες για με την επίδραση του άγχους στην υγεία μας. Έχοντας πλέον διαβάσει αρκετές έρευνες και άρθρα σχετικά, είμαι σε θέση να παραδεχτώ ότι όποια πέτρα κι αν σηκώσεις, το άγχος θα βρεις από κάτω να σου χαμογελάει ειρωνικά.

Προσωπικά δηλώνω μπουχτισμένη. Νομίζω μάλιστα ότι η συμβουλή Διαχειρίσου το άγχος σου δεν βοηθάει, αλλά στην πραγματικότητα μπορεί να σε αγχώσει ακόμη περισσότερο. Και τότε ίσως πληγείς κι εσύ από άγχος για το... άγχος. Αδιέξοδη κατάσταση.

Αν έχεις δοκιμάσει διάφορες τεχνικές απομάκρυνσης ή μείωσης του στρες και δεν πιάνουν, θα πρότεινα μια άλλη προσέγγιση: τολμάς να δεις το άγχος σου ως κάτι θετικό; Δύσκολα. Πλην όμως ας βάλουμε κάτω τα δεδομένα, για να διαπιστώσουμε αν γίνεται.

Γιατί να δεις το άγχος σου «αλλιώς»

Έρευνα από το πανεπιστήμιο του Harvard διαπίστωσε ότι η αναθεώρηση του στρες ως βοηθητικού και όχι επιβλαβούς παράγοντα μπορεί ακόμη και να αντιστρέψει τις φυσιολογικές φθορές που προκαλούνται από το στρες.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Μια τεράστια μελέτη –η πρώτη του είδους– με σχεδόν 30.000 συμμετέχοντες διερεύνησε τη σχέση μεταξύ της εμπειρίας του στρες, της αντίληψης του τρόπου με τον οποίο το άγχος επηρεάζει την υγεία και της θνησιμότητας. Οι ερευνητές βρήκαν ότι:

• Ο κίνδυνος πρόωρου θανάτου αυξήθηκε εάν οι άνθρωποι που είχαν άγχος πίστευαν ότι το άγχος θα επηρέαζε αρνητικά την υγεία τους.
• Συγκεκριμένα, εκείνοι που ανέφεραν ότι βιώνουν υψηλό στρες και που πίστευαν επίσης ότι το άγχος επηρεάζει αρνητικά την υγεία είχαν 43% αύξηση του κινδύνου πρόωρου θανάτου.
• Εκείνοι που βίωσαν υψηλό στρες αλλά δεν πίστευαν ότι ήταν επιβλαβές διέτρεχαν τον χαμηλότερο κίνδυνο θανάτου – ακόμη χαμηλότερο από τους ανθρώπους που δεν βίωσαν πολύ άγχος.

Αν και απαιτείται περαιτέρω έρευνα για να διαπιστωθεί μια αιτιώδης σχέση, τα στοιχεία από αυτή τη μελέτη είναι εντυπωσιακά. Υποδεικνύουν ότι το άγχος από μόνο του δεν είναι επικίνδυνο, αλλά το να το αντιλαμβανόμαστε ως επικίνδυνο είναι.

Υπάρχει και καλό στρες

Άλλη έρευνα μάλιστα έχει δείξει ότι υπάρχει και καλό στρες! Πιο συγκεκριμένα, τα χαμηλά έως μέτρια επίπεδα άγχους είναι ευεργετικά, επειδή λειτουργούν ως ένα είδος εμβολιασμού κατά της επιδείνωσης της ψυχικής υγείας. Υπάρχει λοιπόν άγχος που προπονεί τον εγκέφαλο να προσαρμόζεται, να αντέχει, να βρίσκει λύσεις, να δημιουργεί νέες νευρωνικές συνδέσεις. Και φυσικά μας προστατεύει όπως κάθε φοβική αντίδραση απέναντι σε κάτι δυνητικά επικίνδυνο.

Mήπως λοιπόν μια πιθανή λύση είναι να αντιμετωπίσουμε το άγχος μας ως κάτι θετικό έως και δημιουργικό; Στη διάρκεια της ιστορίας άλλωστε, ηγέτες, ποιητές και επιστήμονες είχαν διάφορα προβλήματα ψυχικής υγείας, καταστάσεις που τότε φαίνονταν ιδιόμορφες, αλλά που τώρα ιατρικοποιούμε και θεωρούμε ότι πρέπει να εξαλειφθούν.

Περιστατικά αυτοκτονίας, καταθλιπτικά επεισόδια και διαταραχές ψυχικής διάθεσης αντιμετώπιζαν πολύ συχνά οι Βρετανοί και Ιρλανδοί ποιητές μεταξύ των ετών 1600 και 1800, σύμφωνα με μελέτη της ψυχολόγου Kay Redfield Jamison. 

Σαμάνοι και πνευματικοί ηγέτες φαίνεται ότι είχαν συχνά ιδεοψυχαναγκαστική ή διπολική διαταραχή. Εκτιμάται ότι το 70% των ποιητών έχουν αγχώδη διαταραχή και το ποσοστό είναι σχεδόν παρόμοιο για τους επιστήμονες. Γιατί μπορεί να συμβαίνει αυτό;

Το άγχος είναι ο «τρόπος σκέψης» των δημιουργικών ανθρώπων

Οι επιστήμονες βρήκαν παρόμοια εγκεφαλικά μοτίβα ανάμεσα σε καλλιτέχνες και σχιζοφρενείς, ενώ μια άλλη μελέτη διαπίστωσε ότι οι πιο δημιουργικοί πτυχιούχοι μοιράζονται αρκετά κοινά με τους διπολικούς ασθενείς. Κι αν αναρωτιέσαι τι σχέση έχει το άγχος με την ψυχική ασθένεια, θα σου απαντήσω ότι η αγχώδης διαταραχή (δηλαδή το γενικευμένο και όχι το απλό άγχος) συνυπάρχει συχνά με άλλες ψυχικές διαταραχές.

Ίσως λοιπόν το γενικευμένο άγχος να είναι απαραίτητο κομμάτι στο παζλ της ανθρώπινης εξέλιξης. Από τη δική μου οπτική, το άγχος πολλές φορές με κατευθύνει, μου δείχνει αν είμαι στο σωστό δρόμο και με γεμίζει ενέργεια. Επιλέγω να αντιμετωπίσω τον τρόπο σκέψης μου ως δημιουργικό και όχι ως φοβικό - αν και δεν πετυχαίνει πάντα.

Και παρατηρώ πως οι περισσότεροι ευφυείς άνθρωποι γύρω μου έχουν άγχος. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν προσπαθώ να κοντρολάρω τα συναισθήματά μου, όταν συγκεκριμένες καταστάσεις πυροδοτούν υπερβολικό ή διαρκές στρες. 

Άλλαξε οπτική

To στρες –σου λέει– στέλνει περισσότερο οξυγόνο στο σώμα, για να το προετοιμάσει να αντιμετωπίσει μια απειλή, άρα μπορεί και να σε ενεργοποιήσει. Αφυπνίζει το αμυντικό σύστημα, επομένως μπορεί να σε κάνει πιο ανθεκτικό σε λοιμώξεις. Διεγείρει την έκκριση ωκυτοκίνης, γνωστής και ως ορμόνης της αγάπης, ώστε να σε κάνει να έρθεις κοντά με τους άλλους, να ζητήσεις βοήθεια, να ενώσεις τις δυνάμεις σου. Δεν είναι όλα αυτά ευεργετικά;

Φυσικά και είναι, αρκεί να μην το αφήσεις να πλανάται σε βάθος χρόνου στη ζωή σου και –φυσικά– να το εκλάβεις ως κάτι θετικό. Προσπάθησε λοιπόν να επανεκτιμήσεις το άγχος σου, να αλλάξεις τον τρόπο που σκέφτεσαι γι' αυτό και κατά συνέπεια τον συναισθηματικό του αντίκτυπο. Οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι ο τρόπος που σκεφτόμαστε για κάτι, επηρεάζει και το πώς νιώθουμε γι' αυτό.

Μπορείς λοιπόν να δεις το άγχος σου ως πρόκληση και όχι ως απειλή; Ως κάτι που σε κάνει περισσότερο μάχιμο; Αντί να βλέπεις το άγχος σου ως εχθρό, δοκίμασε να το αντιμετωπίσεις ως κάτι που θα σε ενεργοποιήσει να αποδώσεις τα μέγιστα!