ΤΙ ΝΑ ΚΑΝΕΙΣ ΑΝ ΒΡΕΘΕΙΣ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΕ ΟΧΙΑ

Σε μία εποχή που φαίνεται να μας ζώνουν –κυριολεκτικά– τα φίδια, ακόμη κι αν πιστεύεις ότι ξέρεις αρκετά για την άγρια ζωή, μερικά πράγματα για την οχιά μπορεί να σε εκπλήξουν.

Αν φοβάστε τα φίδια και ειδικά τις οχιές δεν είστε μόνος/η. Ο φόβος αυτός έχει τα χαρακτηριστικά του αρχέγονου φόβου και δεν αντιμετωπίζεται με τη λογική. Το αντίθετο μάλιστα: Η λογική λέει ότι δεν θέλουμε να έρθουμε κοντά με ένα φίδι που αν νιώσει απειλή, μπορεί να μας καταφέρει ένα δάγκωμα με γεύση δηλητήριο.

Μπορούμε να αποφύγουμε αυτό το κακό συναπάντημα; Και τι κάνουμε αν τελικά βρεθούμε στον δρόμο της οχιάς; Ο Νίκος Πατερέκας, διασώστης άγριων ζώων, συνεργάτης της ΑΝΙΜΑ – Σύλλογος Προστασίας Άγριας Ζωής και εθελοντής Πυροσβέστης ειδικός σε απεγκλωβισμούς φιδιών στην Πυροσβεστική Υπηρεσία Αγρινίου, έχει τις απαντήσεις.

Ο άνθρωπος που έπιανε φίδια

«Δεν είμαι ερπετολόγος», μου λέει εμφατικά θέλοντας να προλάβει οποιαδήποτε παρεξήγηση ο Νίκος Πατερέκας, που κάθε χρόνο από τον Μάιο μέχρι τον Οκτώβριο τρέχει για απεγκλωβισμούς φιδιών στην ευρύτερη περιοχή του Αγρινίου. Ακούγοντάς τον να μιλάει για τις οχιές, μπορεί να ξεχάσεις ότι έχουν δηλητήριο. Τόσο αφοσιωμένος είναι στη διάσωση κάθε είδους ζωής που περιλαμβάνεται στην άγρια φύση.

Μεγαλωμένος στη φάρμα του παππού του, έμαθε να παρατηρεί το φυσικό περιβάλλον από μικρό παιδί. Από μία στιγμή και μετά, η απλή παρατήρηση έγινε bird watching και επαγγελματική φωτογραφία, και το ενδιαφέρον για την άγρια ζωή εθελοντική δράση στην ΑΝΙΜΑ. Θυμάται ακόμη με συγκίνηση την πρώτη του διάσωση: ήταν ένα τραυματισμένο ξεφτέρι –είδος αρπακτικού που μοιάζει με γεράκι– δέκα χρόνια πριν.

O Νίκος Πατερέκας.

Μην πυροβολείτε την οχιά

Στη χώρα μας υπάρχουν είκοσι τρία διαφορετικά είδη φιδιών, από τα οποία τα επτά φέρουν δηλητήριο και μαντέψτε: Τα πέντε είναι είδη οχιάς με σχετικά ισχυρό δηλητήριο. Τα υπόλοιπα δύο, ο σαπίτης και το αγιόφιδο, ανήκουν σε άλλη οικογένεια και επειδή έχουν ασθενές δηλητήριο, ουσιαστικά είναι ακίνδυνα για τον άνθρωπο. Αν αγαπάτε τα εγκυκλοπαιδικά στοιχεία, τα είδη οχιάς είναι τα παρακάτω:

• Οχιά  (Vipera ammodytes)
• Οθωμανική Οχιά (Montivipera xanthina)
• Οχιά της Μήλου (Macrovipera schweizeri)
• Αστρίτης (Vipera berus)
• Οχιά της Πίνδου (Νανόχεντρα) (Vipera graeca)

Από αυτά, το πιο επικίνδυνο είναι το είδος Vipera ammodytes, δηλαδή η κοινή οχιά. Επικίνδυνο δεν σημαίνει επιθετικό. «Η οχιά δεν επιτίθεται στον άνθρωπο, αμύνεται στην πιθανή απειλή από την παρουσία του», μας λέει ο Νίκος Πατερέκας και συνεχίζει: «Αν το φίδι βρίσκεται σε εξωτερικό χώρο και αντιληφθεί την παρουσία ανθρώπου, θα φύγει. Ο άνθρωπος δεν είναι θήραμα για την οχιά, αλλά εχθρός. Μας φοβάται. Γι’ αυτό και οι οχιές είναι επικίνδυνες στους κλειστούς χώρους, απ’ όπου δεν μπορούν να διαφύγουν. Oποιοδήποτε φίδι –και οποιοδήποτε ζώο– αν στριμωχτεί ή πατηθεί ή προσπαθήσει κάποιος με λανθασμένο τρόπο να το προσεγγίσει και να αποπειραθεί να το σκοτώσει, θα αμυνθεί σθεναρά και θα δαγκώσει για να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Ας μην τα παρεξηγούμε λοιπόν τα φίδια. Δεν είναι επιθετικά ζώα».

Vipera ammodytes: Η δηλητηριώδης, κοινή οχιά. iStock

«Πώς θα καταλαβαίνουμε ότι το φίδι που βλέπουμε μπροστά μας είναι οχιά;», ρωτάω. «Είναι κοντόχοντρο σε σχέση με τα άλλα φίδια, ειδικά τα μη δηλητηριώδη, που είναι συνήθως μεγάλα σε μήκος. Ακόμη διακρίνεται από το χαρακτηριστικό ζιγκ-ζαγκ που έχει κατά μήκος του σώματός της –από το κεφάλι μέχρι την ουρά– και επίσης από το τριγωνικό κεφάλι με μία κερατίνη απόφυση», περιγράφει ο διασώστης άγριων ζώων.

«Η ΟΧΙΑ ΔΕΝ ΕΠΙΤΙΘΕΤΑΙ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ. ΓΙΝΕΤΑΙ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΗ ΣΤΟΥΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ, ΑΠ' ΟΠΟΥ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΔΙΑΦΥΓΕΙ»

Τετ-α-τετ με την οχιά

Στην ιδέα και μόνο της συνάντησης με φίδι με λούζει κρύος ιδρώτας, οπότε δεν ξέρω αν θα θυμηθώ να διακρίνω το ζιγκ-ζαγκ και την κεράτινη απόφυση. «Οι περισσότεροι άνθρωποι που βλέπω όταν πηγαίνω σε απεγκλωβισμούς είναι σε μία κατάσταση σύγχυσης λόγω υπερβολικού φόβου», μου περιγράφει ο κ. Πατερέκας και συνεχίζει: «Γι’ αυτό δεν είναι σε θέση να περιγράψουν το φίδι ή το περιγράφουν λάθος και αυτό μας δημιουργεί πρόβλημα. Θέλουμε να ξέρουμε με τι φίδι έχουμε να κάνουμε για να το απεγκλωβίσουμε με ασφάλεια», εξηγεί.

Vipera berus: Ο Αστρίτης. iStock

Και τι κάνουμε τέλος πάντων αν βρεθούμε κοντά της; «Καταρχήν δεν την πλησιάζουμε, αντίθετα απομακρυνόμαστε από αυτή. Η οχιά δεν θα μας κυνηγήσει, όπως σας εξήγησα. Οπότε καλούμε την Πυροσβεστική Υπηρεσία, που απευθύνεται σε ειδικούς για απεγκλωβισμούς και δεν προσπαθούμε με κανέναν τρόπο να απομακρύνουμε το φίδι».

Φίδι με ακούς;

Τα φίδια είναι κουφά και αυτή δεν είναι η άχρηστη πληροφορία της ημέρας. Αντίθετα, το να γνωρίζουμε ότι το φίδι δεν ακούει μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν έχει νόημα να φωνάξουμε για να το τρομάξουμε και να εξαφανιστεί. «Ο σωστός τρόπος για να το "ειδοποιήσουμε" ότι πλησιάζουμε κοντά του, είναι να χτυπάμε το έδαφος με μία μαγκούρα ή ένα ξύλο προκειμένου η οχιά να αντιληφθεί τους κραδασμούς και να φύγει μακριά μας ή να μείνει κρυμμένη».

Η αδυναμία τους να ακούν είναι ο λόγος που έχουν εξαιρετική όσφρηση. Πώς μυρίζουν; Μέσω της διχαλωτής τους γλώσσας και ενός οργάνου που βρίσκεται στο πάνω μέρος της στοματικής τους κοιλότητας και λέγεται «όργανο του Jacobson». Κι αυτός είναι ο λόγος που συχνά τη βγάζουν έξω. Δεν είναι επίδειξη επιθετικότητας όπως πολλοί νομίζουν, αλλά ο τρόπος τους να αντιλαμβάνονται καλύτερα το περιβάλλον.

Κάτι τρέχει με τα φίδια;

«Τίποτα το διαφορετικό ή το αφύσικο δεν συμβαίνει», με καθησυχάζει ο Νίκος Πατερέκας όταν του επισημαίνω τη συχνότητα με την οποία το τελευταίο διάστημα έχουμε «θεάσεις» φιδιών. «Ο Μάιος είναι ο μήνας ζευγαρώματος και τροφής», εξηγεί. Επειδή φέτος η άνοιξη ήταν κρύα και ο καιρός ζέστανε απότομα, τα φίδια εμφανίστηκαν “μαζικά” και ξαφνικά και αυτό τράβηξε και το ενδιαφέρον των Μέσων», σχολιάζει ο διασώστης που όπως λέει κρατάει πρακτικά θεάσεων στην ευρύτερη περιοχή του Αγρινίου και σύμφωνα με αυτές η μεγάλη δραστηριότητα των φιδιών –και των οχιών κατ’ επέκταση– παρατηρείται από τον Μάιο μέχρι τα τέλη Ιουνίου.

Τον Ιούλιο και τον Αύγουστο οι θεάσεις μειώνονται γιατί τα φίδια είναι ψυχρόαιμα ζώα και «καίγονται» σε συνθήκες καύσωνα. Τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο τα φίδια εμφανίζονται όλο και λιγότερο μέχρι να «κοιμηθούν» για τα καλά.

Οχιά, η ωφέλιμη

Κανένα ζώο δεν είναι άχρηστο στο οικοσύστημα. Οι οχιές τρώνε ποντίκια ελέγχοντας τον πληθυσμό των συγκεκριμένων τρωκτικών που πολλαπλασιάζονται με τρελούς ρυθμούς. Για να συμπαθήσετε κάπως τις οχιές σας πληροφορούμε ότι τρέφονται και με σαρανταποδαρούσες, οι οποίες δεν το έχουν σε τίποτα να μας τσιμπήσουν και να προκαλέσουν έντονη τοπική αντίδραση στο δέρμα μας.

Πώς θα κρατήσω τα φίδια μακριά από το σπίτι μου;

Αν έχετε σπίτι στην εξοχή υπάρχουν κάποιες βασικές κινήσεις για να κάνετε το περιβάλλον αφιλόξενο για τα φίδια.

• Απομακρύνετε σωρούς από ξύλα ή πέτρες που γίνονται ιδανικές κρυψώνες φιδιών.
• Μη χρησιμοποιείτε θειάφι. Το μόνο που θα καταφέρετε είναι να μολύνετε το περιβάλλον. Η χρόνια εμπειρία των ειδικών έχει αποδείξει ότι τα φίδια πλησιάζουν και τις περιοχές όπου έχει σκορπιστεί θειάφι ή άλλα σκευάσματα του εμπορίου.
• Μην αφήνετε σκουπίδια στους εξωτερικούς χώρους γιατί προσελκύουν τρωκτικά και αυτά με τη σειρά τους προσελκύουν φίδια.
• Καθαρίστε τον κήπο από αγριόχορτα ώστε να μπορείτε να διακρίνετε τυχόν φίδια.