ΠΟΣΟ «ΨΕΥΤΙΚΟΣ» ΕΙΝΑΙ ΤΕΛΙΚΑ Ο ΑΓΙΟΣ ΒΑΣΙΛΗΣ;

Τι συμβολίζει ο Άγιος Βασίλης και πώς θα εξηγήσουμε σε ένα παιδί αν είναι ψεύτικος ή αληθινός, ανάλογα με την ηλικία του;

Μεγάλωσα γνωρίζοντας από πολύ μικρή ότι ο Άγιος Βασίλης δεν υπάρχει. Οι δικοί μου γονείς αποφάσισαν να μου αποκαλύψουν την αλήθεια, κάνοντας έναν σαφή διαχωρισμό από το «ψέμα» του καλόκαρδου παππούλη. Τι αποτέλεσμα είχε αυτό σε μένα; 

Από τη μία αισθανόμουν προνομιούχα απέναντι στα άλλα παιδιά, ένιωθα ότι μετείχα μιας γνώσης που μόνο στον κόσμο των μεγάλων ήταν επιτρεπτή. Από την άλλη δεν συμμερίστηκα ποτέ τη χαρά που συνοδεύει ένα θαύμα. Μην μπορώντας μάλιστα να αποκαλύψω την αλήθεια στους φίλους μου, απολάμβανα κάπως… μόνη τα δώρα του μπαμπά και της μαμάς, που δεν έκρυβαν καμία έκπληξη. Ήταν όμως αυτά που ήθελα. 

Ο Άγιος Βασίλης υπάρχει

Ως μαμά επέλεξα να πω το «ψέμα» στο δικό μου παιδί. Επέλεξα μάλιστα να το συντηρώ συστηματικά όσες φορές εκείνο το αμφισβητούσε – διότι το αμφισβητούσε από πολύ μικρό. Δεν ήθελα να νιώθει «μόνο» του στη χαρά των συνομηλίκων του. Ήθελα να βλέπω τη χαρά στα μάτια του, όταν το πρωί της Πρωτοχρονιάς το περίμενε αυτό ακριβώς που είχε ζητήσει κάτω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο. Και το «χειρότερο»; Ήθελα να καταστρώνω μαζί με τον άντρα μου όλο το project «δώρο Άγιου Βασίλη». 

Τι θα κάνω λοιπόν τώρα που στο –κατώφλι της προεφηβείας– θα «πρέπει» να πω την αλήθεια; Ποιος είναι ο πιο σωστός τρόπος για να την αποκαλύψω, χωρίς να νιώσει εξαπατημένη; Απευθύνθηκα στην Αντιγόνη Γαρυφαλλάκη, σχολική ψυχολόγο και συστημική ψυχοθεραπεύτρια, η οποία συμμερίστηκε και απενοχοποίησε τις ανησυχίες μου. 

Μακριά από τα «πρέπει» και τις «σωστές» απαντήσεις, η κ. Γαρυφαλλάκη καλεί τους γονείς να συνδεθούν με το παιδί που υπήρξαν κάποτε και να θυμηθούν τα δικά τους συναισθήματα, όταν βρίσκονταν στην ηλικία που βρίσκονται σήμερα τα παιδιά τους. «Μπορεί η γονεϊκότητα να μην έρχεται με οδηγίες χρήσης, ωστόσο όλοι υπήρξαμε παιδιά και το συναίσθημα του τότε μπορεί να λειτουργήσει ως πυξίδα και να μας δείξει έναν δρόμο στις ερωτήσεις και αγωνίες του σήμερα», αναφέρει. Η τακτική που προτείνει είναι –αν μη τι άλλο– χρήσιμη και ανθρώπινη.  

Τι μπορεί να καταλάβει το παιδί ανάλογα την ηλικία του

Τι μπορούμε να κάνουμε πρακτικά και πώς να το διαχειριστούμε; «Δεν έχουμε παρά να παρακολουθήσουμε την ανάπτυξη των παιδιών μας και να λειτουργήσουμε ανάλογα». 

– Προσχολική ηλικία: Ό,τι βλέπω υπάρχει

Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας (2-6 ετών) βρίσκονται στη λεγόμενη «προεννοιολογική περίοδο ανάπτυξης». Χαρακτηριστικό αυτής της περιόδου είναι η μονομερής εστίαση στα ερεθίσματα («βλέπω τον ήρωα, άρα υπάρχει»). 

Το παραμύθι σε αυτή την περίπτωση βοηθάει την ανάπτυξη της φαντασίας και δημιουργεί έναν ασφαλή τόπο μέσα στον οποίο το νήπιο νιώθει χαρά και ικανοποίηση. Σε αυτή την ηλικία τα παιδιά απολαμβάνουν τον ερχομό του Άγιου Βασίλη, πλάθουν εικόνες για την έλευσή του και μένουν με ένα γλυκό συναίσθημα με την αποχώρησή του. 

Σε αυτή τη φάση, το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να αφήσουμε τη φαντασία των παιδιών ελεύθερη για να απολαύσουν το παραμύθι.

– Παιδική ηλικία: Από τη λογική στην αφηρημένη σκέψη

Στο επόμενο στάδιο, της λεγόμενης μέσης παιδικής ηλικίας (7-11 ετών) τα παιδιά βρίσκονται στην περίοδο συγκεκριμένων λογικών πράξεων. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου αναπτύσσεται η λογική σκέψη και η χρήση γνωστικών και λογικών διεργασιών. 

Η αντίληψη αρχίζει να διευρύνεται και τα παιδιά αρχίζουν να κατανοούν αφηρημένες έννοιες. Προς το τέλος του σταδίου και την έναρξη της εφηβείας τα παιδιά έχουν ολοκληρώσει την κατάκτηση της αφηρημένης σκέψης. 

Έχοντας ξεκαθαρίσει το φανταστικό από το ρεαλιστικό τα παιδιά ενδεχομένως να αρχίσουν να αναρωτιούνται για τον Άγιο Βασίλη: Είναι δυνατόν να μπορεί να επισκεφθεί όλα τα παιδιά του κόσμου μέσα σε ένα βράδυ; Πώς πετάει το έλκηθρο;

Ο ΑΓΙΟΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΖΩΝΤΑΝΕΜΑ ΕΝΟΣ ΗΡΩΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΟΥ ΠΟΥ ΓΕΜΙΖΕΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΠΡΟΣΜΟΝΗ ΚΑΙ ΧΑΡΑ ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ. 

Γιατί, ενώ καταλαβαίνουν, προτιμούν να πιστεύουν;

Υπάρχει περίπτωση να παρατηρήσουμε μια αμφισβήτηση ή ακόμα και μια αμφιθυμία αναφορικά με το εάν θέλουν να μάθουν την αλήθεια ή να παραμείνουν στο φανταστικό. Αυτό συμβαίνει γιατί τα παιδιά διανύουν μια μεταβατική φάση κατά την οποία αναπτύσσεται η λογική επεξεργασία των ερεθισμάτων, ωστόσο παραμένει η ανάγκη για φαντασία και παιχνίδι. 

Ως εκ τούτου, ένα παιδί αυτής της ηλικίας καταλαβαίνει νοητικά ότι ο Άγιος Βασίλης, τον οποίο βλέπει μπροστά του, είναι ένας άνθρωπος με κοστούμι, όμως συναισθηματικά έχει ακόμα ανάγκη να νιώθει την ύπαρξη του καλόκαρδου παππού που φέρνει δώρα και μοιράζει αγάπη.

Το συναίσθημα του παιδιού οδηγός

Εύλογα, λοιπόν, οι γονείς μπορεί να αναρωτηθούν: Κι εγώ πώς πρέπει να διαχειριστώ αυτή την ηλικιακή φάση; Η καλύτερη απάντηση είναι να παρακολουθούν το παιδί τους, να προσπαθήσουν να αφουγκραστούν το συναίσθημά του, να θυμηθούν το δικό τους συναίσθημα στην αντίστοιχη ηλικία και να σεβαστούν την ανάγκη του παιδιού. 

Έτσι, αν το παιδί αμφισβητεί την ρεαλιστική ύπαρξη του Άγιου Βασίλη, οι γονείς μπορούν να αναπλαισιώσουν και να μιλήσουν για τους συμβολισμούς αυτής της φιγούρας που όλοι, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, περιμένουμε μία φορά το χρόνο. 

Ο συμβολισμός του Άγιου Βασίλη

Ο Άγιος Βασίλης αποτελεί την ενσάρκωση της ιστορίας ενός ανθρώπου που μια φορά τον χρόνο προσφέρει δώρα και αγάπη σε όλα τα παιδιά του κόσμου. Είναι το ζωντάνεμα ενός ήρωα παραμυθιού που γεμίζει τα παιδιά με προσμονή και χαρά την ημέρα των Χριστουγέννων (ή της Πρωτοχρονιάς). 

Πόσο ψεύτικό είναι άραγε αυτό και πόσο διαφέρει από την ενσάρκωση άλλων ηρώων σε παιδικά πάρτι ή άλλες εκδηλώσεις; Ας σκεφτούμε την ιστορία του Άγιου Βασίλη στο πλαίσιο των παραμυθιών που τα παιδιά λατρεύουν από την ηλικία των 2 ετών μέχρι και την εφηβεία. Μήπως και οι ενήλικες δεν αγαπάμε τα μυθιστορήματα;

Μια καλή ιδέα είναι να μιλήσουν οι γονείς για τον συμβολισμό πίσω από τον άνθρωπο που μοιράζει χαρά, αγάπη, φροντίδα και ζεστασιά στους άλλους ανθρώπους. Αλλά και την ανάγκη μας σήμερα, πολλά χρόνια μετά, να κρατάμε ζωντανή τόσο τη χαρά της προσφοράς, όσο και την απόλαυση της αγάπης που εισπράττουμε μέσα από τα δώρα.

Μπορούν να ξεκινήσουν με την αληθινή ιστορία του Αγίου Βασιλείου που μοίρασε τον πλούτο της Καισαρείας σε όλο τον πληθυσμό μέσα σε κομμάτια πίτας, συνδέοντας ταυτόχρονα και το έθιμο της βασιλόπιτας. 

Κι αν νιώσει εξαπατημένο;

Με αυτόν τον τρόπο το παιδί περνάει ομαλά από την φαντασίωση στον συμβολισμό, χωρίς να αισθανθεί εξαπάτηση. Απομακρυνόμαστε από το διχαστικό «υπάρχει-δεν υπάρχει», «αλήθεια-ψέματα» και πλησιάζουμε σε έναν πιο συνθετικό τρόπο σκέψης, όπου η φαντασία δεν ενοχοποιείται, αλλά εμπλουτίζει την πραγματικότητα που βιώνουμε. 

Άλλωστε, η προαγωγή της συνθετικής σκέψης, η απελευθέρωση, η αποδοχή και ο σεβασμός των συναισθηματικών αναγκών μας αποτελούν εργαλεία και εφόδια που θα βοηθήσουν τα παιδιά να χτίσουν προσωπικότητες με ενσυναίσθηση, ανθεκτικότητα και ανοχή στη ματαίωση, αλλά και αυτοπροστασία, ευελιξία και προσαρμοστικότητα. Οι γονείς είναι τα πρώτα και πιο σημαντικά παραδείγματα σε αυτή την φάση ανάπτυξης.

Η Αντιγόνη Γαρυφαλλάκη είναι Σχολική Ψυχολόγος, MEd και Συστημική Οικογενειακή Ψυχοθεραπεύτρια. 

Βρείτε εδώ τα audio articles που είναι διαθέσιμα αυτή τη στιγμή.

Για να ακούτε τα άρθρα του OW που είναι διαθέσιμα σε ηχητική μορφή, μπορείτε να μας ακολουθήσετε σε Spotify και σε Apple Podcasts.