ΞΕΧΝΑ ΤΟ FOMO ΚΑΙ ΚΑΛΩΣΟΡΙΣΕ ΤΟ JOMO

Από το άγχος μήπως χάσαμε κάτι από όλα όσα συμβαίνουν στα social media –το γνωστό πλέον FOMO (fear of missing out)– βρεθήκαμε στην αντίπερα όχθη, στο JOMO (Joy of Missing Out), όπου επιτέλους νιώθουμε ανακούφιση και χαρά για όσα χάνουμε, ενώ η ανάγκη μας είναι να αποσυνδεθούμε από τα κοινωνικά δίκτυα, παρά το αντίθετο.

Αν έχεις κλείσει τα δεύτερα «άντα», έχεις μια πολύ καλή εικόνα για το πώς επικοινωνούσαμε πριν εμφανιστεί το Internet στις ζωές μας. Και δη πριν τα applications που παρέχουν πολλούς διαφορετικούς τρόπους αλληλεπίδρασης με τους συνανθρώπους μας, όπου κι αν βρίσκεται ο καθένας από μας.

Θα ξεχάσω άραγε ποτέ τον λογαριασμό του τηλεφώνου (600 χιλιάδες δραχμές τότε), τον μήνα που είχα πάθει διπλό κάταγμα στο πόδι και για τις ανάγκες της δουλειάς τηλεφωνούσα κάθε ημέρα, από το σπίτι μου, στο εξωτερικό; Ή το άγχος που με έπνιγε όταν έπρεπε πάση θυσία, να βρω κάποιον στο τηλέφωνο και η μόνη επιλογή που είχα ήταν το σταθερό;

Από αυτό το άκρο, φτάσαμε στο άλλο άκρο, με τα notifications να «χτυπούν» ασταμάτητα, από το πρωί ως  το βράδυ – ενδεχομένως και το ξημέρωμα, αν δεν είχα σε flight mode το smartphone μου. Πλέον έχω αφήσει ενεργές για όλο το 24ωρο μόνο δυο εφαρμογές. Αφενός γιατί κουράστηκα να αναζητώ το μήνυμα που είχε εμφανιστεί για δευτερόλεπτα στην οθόνη μου, χωρίς να έχω προσέξει τον φορέα του, με συνέπεια να το αναζητώ σε όλα τα apps. Αφετέρου επειδή προσπαθώ να μηn ζω μέσα στο κινητό μου, αλλά έξω από αυτό –στον πραγματικό κόσμο–, ιδιαίτερα τις ώρες που δεν εργάζομαι και άρα δεν είμαι υποχρεωμένη να είμαι αγκαλιά με οθόνες.

Απολαμβάνω την αποχή μου. Και όπως έμαθα, η περίπτωσή μου ονομάζεται JOMO. Δηλαδή, Joy Οf Missing Out.

Πρόκειται ουσιαστικά για το αντίθετο του FOMO (Fear Οf Missing Out), του πρώτου φαινομένου που συνδέθηκε με τον εγκλωβισμό μας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Μια δεκαετία αργότερα, περιγράφεται ως «η κορυφή του παγόβουνου» σε ακρωνύμια που το σχετίζονται με πού μπορεί να οδηγήσει η κατάχρηση των social networks.

Freepik

Πώς ξεκίνησαν όλα

Το FOMO μπήκε στη ζωή μας και στο λεξιλόγιό μας, για να περιγράψει το συναίσθημα άγχους που βιώνουν πολλοί άνθρωποι όταν βλέπουν τους άλλους να διασκεδάζουν περισσότερο, να ζουν πιο ευτυχισμένες ζωές και να βιώνουν καλύτερα πράγματα από εκείνους. Έχει διαπιστωθεί πως περιλαμβάνει βαθιά αίσθηση φθόνου και επηρεάζει την αυτοεκτίμηση και την ευημερία.

Ως ιδέα (το γεγονός ότι χάνουμε κάτι καλό) υπάρχει εδώ και αιώνες. Ως όρος δημιουργήθηκε το 1996 – τον εμπνεύστηκε ο επαγγελματίας marketeer, Dan Herman, σε ερευνητική εργασία. Στα λεξικά μπήκε το 2013.

Μεσολάβησε η εμφάνιση των κοινωνικών δικτύων στη ζωή μας, που αποδείχθηκαν βούτυρο στο ψωμί των απανταχού οπαδών του FOMO.

Έτσι, αυξήθηκαν κατακόρυφα οι σχετικές μελέτες για το τι μπορεί να προκαλέσει το άγχος της έκθεσης και της αυτοπροβολής. Τι; Στενοχώρια, ζήλια, εξαφάνιση της αυτοεκτίμησης και πολλά άλλα δεινά. Όλα όσα ακολουθούν δεν αποτελούν –ακόμα τουλάχιστον– διαγνώσιμες ψυχολογικές καταστάσεις. Είναι αντικείμενα μελετών που έχει επισημανθεί ότι μπορούν να επηρεάσουν την ψυχική και τη σωματική μας υγεία.

Στο επίκεντρο όλων υπάρχει η διαχρονική ανάγκη των ανθρώπων να νιώσουν το «ανήκειν», να αισθανθούν δηλαδή ότι ταιριάζουν με άλλους και ότι, τελικά, δεν είναι μόνοι.

Freepik

Οι προεκτάσεις του FOMO

Οι κύριες λοιπόν, προεκτάσεις του FOMO είναι οι παρακάτω:

• Το ΜΟΜΟ (Μystery Of Missing Out). Η παράνοια που προκύπτει όταν οι φίλοι κάποιου δεν δημοσιεύουν τίποτα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με αποτέλεσμα να επιχειρούν να δημιουργήσουν ένα πέπλο μυστηρίου γύρω από τι μπορεί να χάνει κανείς.
• Το FOMOMO (Fear Of the Mystery Of Missing Out). Είναι η πιο ακραία περίπτωση FOMO που εμφανίζεται όταν η κινητή συσκευή κάποιου δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί, με αποτέλεσμα ο ίδιος να νιώθει έντονο άγχος επειδή αισθάνεται ότι χάνει πράγματα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
• Το FOBO (Fear of Better Options). Ο φόβος πως χάνουμε δυνητικά καλύτερες εναλλακτικές. Μπορεί να οδηγήσει σε αναποφασιστικότητα, λύπη, ακόμη και χαμηλότερα επίπεδα ευτυχίας.
• Το FOJI (Fear Of Joining In). Ο φόβος της συμμετοχής σε ό,τι συμβαίνει στα social media σχετίζεται με την αβεβαιότητα του τι πρέπει να ποσταριστεί και την ανησυχία μήπως δεν προκύψει έστω ένα like ή ένα σχόλιο ή ένα αίτημα φιλίας.
• Το FOBIA (Fear of Being Ignored Altogether). Αντιπροσωπεύει τον φόβο της ολικής άγνοιας και αναφέρεται στην αναγκαιότητα διατήρησης μιας διαδικτυακής παρουσίας για να αισθάνεσαι κανείς επικυρωμένος ως άνθρωπος.
• Το Nomophobia (NO Mobile PHOone phoBIA). Ψυχολογική κατάσταση κατά την οποία –ιδίως νέοι άνθρωποι– νιώθουν διάχυτο φόβο και άγχος όταν στερηθούν ή αποχωριστούν το κινητό τους τηλέφωνο.
• Το ROMO (the Relief of Missing Out). Προέκυψε με το ξέσπασμα της πανδημίας, όταν αναβλήθηκαν και τελικά, ακυρώθηκαν εκδηλώσεις. Στη περίπτωση του ROMO, οι άνθρωποι τείνουν να νιώθουν ανακούφιση όταν ακυρώνονται σχέδια και «αναγκάζονται» να μείνουν σπίτι, ενώ παράλληλα προσπαθούν να αποφεύγουν να μαθαίνουν τα νέα. Σχετίζεται στενά με το παράδοξο της αύξησης της μοναξιάς, παρά το γεγονός ότι ζούμε σε υπερσυνδεδεμένη κοινωνία.
• Το JOMO (Joy of Missing Out). Πολλοί διαπίστωσαν πως είναι εξόχως απολαυστικό να χάνουν πράγματα που κάνουν πολλοί άλλοι και να αποσυνδέονται από τα social media.

Σε αυτό το τελευταίο θα μείνουμε λίγο παραπάνω. Έρευνα που θα δημοσιευθεί στο τεύχος Ioυνίου του Telematics and Informatics Reports αναφέρει ότι «Τα ευρήματα δείχνουν πως το JOMO είναι λειτουργικό. Μπορεί και να είναι ασυνήθιστο, δεδομένης της γενικής προτίμησης για σύνδεση με άλλους. Επιπλέον, μπορεί να περιλαμβάνει την ικανότητα επίτευξης μιας κατάστασης θετικής αυτοαντίληψης για κάποιους, αλλά και κοινωνικού άγχους για άλλους».

iStock

Τι έδειξαν οι έξι ώρες black out στα social media

Στις 4 Οκτωβρίου 2021, δισεκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο αποσυνδέθηκαν από ό,τι υπάρχει και ανήκει στη Meta (εταιρεία τεχνολογίας, όπου CEO είναι ο Mark Zuckerberg), εξαιτίας τεχνικής βλάβης που είχε ως αποτέλεσμα να μην λειτουργούν για έξι ώρες το Facebook, το Instagram και το WhatsApp.

Το επόμενο 48ωρο, ερευνητές ζήτησαν από χρήστες των social media να αναφέρουν τα συναισθήματα που βιώσαν κατά το black out.

Αυτό που διαπίστωσαν ήταν ότι πολλοί αγχώθηκαν, επειδή έχασαν την πρόσβαση. Σε μερικούς, η αποσύνδεση προκάλεσε αίσθηση ανακούφισης και άλλα θετικά συναισθήματα. Δηλαδή... JOMO.

Άλλη έρευνα σχετικά με τις εμπειρίες των ανθρώπων που αποσυνδέονται σκόπιμα από τα social networks διαπίστωσε ότι το JOMO περιλαμβάνει συναισθήματα ανάληψης του ελέγχου της ζωής των ανθρώπων αυτών. Η αποσύνδεση είναι μια επιλογή τρόπου ζωής, αυτοφροντίδας και ενασχόλησης με υγιεινές συνήθειες. Οι άνθρωποι ένιωθαν πιο δημιουργικοί και πιο παραγωγικοί. Αισθάνονταν πως δεν χρειάζεται να είναι παντού, σε επαφή με όλους και να ξέρουν τα πάντα.

Δεν είναι απαραίτητη η πλήρης αποσύνδεση

Για να δοκιμάσεις αν το JOMO σού ταιριάζει, δεν χρειάζεται να εξαφανιστείς από τα social media. Αρκεί να υιοθετήσεις πιο προσεκτικές συνήθειες «κατανάλωσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης», όπως γράφει στο Conversation η καθηγήτρια κοινωνικής και ψυχολογικής υγείας στο Durham University, Fuschia Sirois.

Η κα Sirois μάς δίνει συμβουλές σχετικά με πώς μπορούμε να αλλάξουμε συνήθειες στη χρήση των social media. «Πρώτα είναι χρήσιμο να αποκτήσετε μεγαλύτερη επίγνωση των συνηθειών σας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Σιγά σιγά, τα social networks που μπορεί να έχουν πυροδοτήσει τοξικές κοινωνικές συγκρίσεις, τελειομανή σκέψη και FOMO, μειώνονται επιλεκτικά. Στη συνέχεια, το περιεχόμενο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης προβάλλεται με αυξημένη επίγνωση, προκαλώντας λιγότερη αντιδραστικότητα, κάτι που ενισχύει το JOMO.

»Όταν φοβόμαστε ότι χάνουμε ευκαιρίες, είναι επίσης πιο πιθανό να δυσκολευτούμε να πούμε "όχι" στο να αφιερώσουμε υπερβολικό χρόνο στα social media. Ο χρόνος όμως είναι περιορισμένος. Όταν οι άνθρωποι δεν λένε "όχι" σε προσκλήσεις, ευκαιρίες ή υπερβολική χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, η χρονική φτώχεια που προκύπτει, μπορεί να αλλοιώσει την ευημερία τους. Απαραίτητη προϋπόθεση για το JOMO, είναι να μάθουμε να εκτιμάμε τον περιορισμένο χρόνο μας και να αποφασίζουμε συνειδητά το πώς τον ξοδεύουμε.

»Μπορούμε να βιώσουμε τη χαρά δραστηριοτήτων που είναι πολύτιμες για εμάς και μπορούν να ενισχύσουν την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθησή μας. Για παράδειγμα, να αξιοποιήσουμε το βράδυ μας για να διαβάσουμε ένα βιβλίο, να κάνουμε ένα χαλαρωτικό μπάνιο ή να μαγειρέψουμε ένα καλό γεύμα, αντί να δαπανήσουμε τον χρόνο μας σε ένα αέναο scroll down στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

»Έτσι, μαθαίνουμε να εκτιμάμε αυτά που έχουμε, αντί να ανησυχούμε για αυτά που μπορεί να χάσουμε, κάτι που καθιστά ευκολότερο να εκτιμήσουμε τα θετικά της ζωής μας. Έτσι, καταλαβαίνουμε ότι αυτό που μας λείπει δεν είναι τόσο πολύτιμο όσο αυτό που ήδη έχουμε».