ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΣΕ ΒΟΗΘΗΣΕΙ Η ΜΟΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ;

Αν δεν μπορείς ή δεν θέλεις να εκφραστείς με λόγια, υπάρχει μέσα σου η μουσική. Η μουσικοθεραπεία μπορεί να βελτιώσει τη συναισθηματική κατάσταση των θεραπευόμενων, ώστε είτε να ενισχύει την αποτελεσματικότητα άλλων θεραπευτικών παρεμβάσεων είτε να μειώνει την αναγκαιότητα χρήσης τους.

Πόσες φορές δεν έχουμε νιώσει μια όμορφη μελωδία να μας φτιάχνει τη διάθεση; Ένα κομμάτι με ένταση να ανεβάζει τους ρυθμούς μας και κάποιο άλλο που τραγουδάμε με την παρέα να μας κάνει να ξεχνάμε ό,τι μας βασανίζει; Αρκετές, αλλά δεν είναι αυτή η δύναμη της μουσικής που την καθιστά εργαλείο «ψυχοθεραπείας». Η μουσικοθεραπεία ως μέθοδος θεραπείας δεν έχει σχέση με την αδιαμφισβήτητη μαγεία της μελωδίας. 

Μουσικοθεραπεία: Ένας κώδικας επικοινωνίας

Η μουσικοθεραπεία αποτελεί μια μορφή θεραπείας μέσω της τέχνης, όπως η δραματοθεραπεία ή η χοροθεραπεία, που βασίζεται σε ένα βασικό αξίωμα: μέσα στους ανθρώπους υπάρχει η ικανότητα να ανταποκρίνονται στα χαρακτηριστικά της μουσικής, την αρμονία, την ένταση, τον ρυθμό, τη μελωδία και τον παλμό, και να εκφράζονται μέσω αυτών με ποιότητες που δεν αλλοιώνονται από την αναπηρία, την αρρώστια, το τραύμα.

Με απλά λόγια, άνθρωποι και μουσική μοιράζονται κοινά ποιοτικά χαρακτηριστικά που καθιστούν την επικοινωνία τους απρόσβλητη. Πώς χτυπάει η καρδιά μας; Με παλμό. Πώς λαχανιάζει η ανάσα μας; Με ρυθμό. Πώς γίνονται οι κινήσεις μας; Με ένταση. Είτε γελάμε, είτε κλαίμε, είτε φωνάζουμε, είτε τραγουδάμε, δημιουργούμε ένα άκουσμα με μελωδία, διάρκεια και ένταση, χωρίς να έχουμε καμία μουσική παιδεία. 

Αρχείο: Χριστίνα Καλλιώδη

Πώς όλα τα παραπάνω μπορούν να αξιοποιηθούν με σκοπό τη θεραπεία; Στις περιπτώσεις εκείνες που ένα άτομο δεν μπορεί να μιλήσει για να εκφράσει τα συναισθήματά του, εξαιτίας μιας φυσικής αναπηρίας, ενός ψυχικού μπλοκαρίσματος, ή απλώς επειδή είναι υπερβολικά εσωστρεφές ή μικρής ηλικίας, ο κώδικας μουσικής έκφρασης που έχει μέσα του μπορεί να κάνει τη δουλειά που θα έκανε ο λόγος ανάμεσα σε έναν θεραπευτή και ένα θεραπευόμενο. 

Τι συμβαίνει στις συνεδρίες

Η Χριστίνα Καλλιώδη, μουσικοθεραπεύτρια και ψυχοθεραπεύτρια με πολυετή εμπειρία με παιδιά, εφήβους και ενήλικες, εφαρμόζει τα δεδομένα αυτά στη δουλειά της. Έχει σπουδάσει Μουσικές Σπουδές και Μουσικοθεραπεία και έχει μετεκπαιδευτεί στη Μουσικοθεραπεία σε βρέφη και τις οικογένειές τους. Σε έναν άνετο χώρο με δεκάδες μουσικά όργανα, κρουστά, πνευστά, έγχορδα και πλήκτρα, η θεραπεύτρια «ακούει» τις ψυχές των θεραπευόμενων –«μουσικοτροπεί» μαζί τους, όπως λέει η ίδια– σε ατομικές ή ομαδικές συνεδρίες.

Αρχείο: Χριστίνα Καλλιώδη

«Το διαφορετικό υλικό από το οποίο είναι κατασκευασμένα τα όργανα, το διαφορετικό ηχόχρωμα που παράγουν και η διαφορετική τεχνική παιξίματος συνθέτουν μια διαφορετική εμπειρία και διευκολύνουν τη συμβολική αναπαράσταση και τη δημιουργία συνειρμών», μας λέει. 

Μια συνεδρία μουσικοθεραπείας (διάρκειας 45 λεπτών η ατομική και 90 λεπτών η ομαδική) μπορεί να περιλαμβάνει δημιουργία ήχων, ακρόαση μουσικής, κίνηση, τραγούδι, συζήτηση και σιωπή, με τον θεραπευτή να συμμετέχει στη διαδικασία με μουσική ή και με λεκτική υποστήριξη. Οι μουσικές εμπειρίες μπορούν να χωριστούν σε τέσσερις κατηγορίες: τον μουσικό αυτοσχεδιασμό, την μουσική εκτέλεση και ερμηνεία, τη σύνθεση μουσικής και την ακρόαση μουσικής. Αυτές συνιστούν τις τέσσερις γενικές κατηγορίες μουσικοθεραπευτικών μεθόδων. 

Σε ποιους απευθύνεται και σε τι μπορεί να βοηθήσει;

Η μουσικοθεραπεία απευθύνεται σε όλους, ακόμη και σε εκείνους που μπορούν να εκφραστούν, αλλά θέλουν να δοκιμάσουν έναν άλλο τρόπο, λιγότερο διανοητικό. Μπορεί να λειτουργήσει ως θεραπεία είτε μεμονωμένα –ανάλογα με το πρόβλημα– είτε συνδυαστικά με κάποια άλλη. Μπορεί να βοηθήσει, για παράδειγμα, ένα πρόωρο μωρό να ρυθμίσει τους χτύπους της καρδιάς του, ένα παιδί να διαχειριστεί το διαζύγιο των γονιών του, έναν ηλικιωμένο να αναρρώσει από εγκεφαλικό, έναν εργαζόμενο που έχει κουραστεί από την πίεση της δουλειάς του, μια οικογένεια που αντιμετωπίζει κάποια απώλεια. 

Αρχείο: Χριστίνα Καλλιώδη

Επιγραμματικά, η μουσικοθεραπεία μπορεί να βελτιώσει ή και να θεραπεύσει προβλήματα όπως:

• άγχος,
• μελαγχολία,
• τραυματικές εμπειρίες,
• κρίσεις πανικού,
• απώλεια και πένθος,
• κακοποίηση,
• δυσκολίες στις σχέσεις,
• δυσκολίες στην επικοινωνία,
• συναισθηματικές δυσκολίες,
• χρόνιες ασθένειες,
• χρόνιο πόνο,
• αναπτυξιακές διαταραχές.

«Σε σωματικό επίπεδο, η μουσικοθεραπεία έχει θετική επίδραση στον καρδιακό παλμό και την αρτηριακή πίεση, την αναπνοή, την αντίληψη του πόνου, τη λειτουργία των πνευμόνων και τη διέγερση. Σε ψυχολογικό επίπεδο, έχει θετική επίδραση στην ψυχική κατάσταση, την κατάθλιψη, το άγχος, την ψύχωση, την ανάληψη πρωτοβουλίας και τη διάθεση. Σε κοινωνικό επίπεδο, έχει θετική επίδραση στην κοινωνική αλληλεπίδραση, τη μη λεκτική επικοινωνία, την κοινωνική-συναισθηματική αμοιβαιότητα, την κοινωνική προσαρμογή και τη σχέση γονέα-παιδιού», αναφέρει η κ. Καλλιώδη.

Ιστορίες ανθρώπων: Πώς τους βοήθησε η μουσικοθεραπεία;

Ζητήσαμε από τη Χριστίνα Καλλιώδη να μας αναφέρει μερικά χαρακτηριστικά περιστατικά από την εμπειρία της. 

– Άντρας 65 ετών με βαρύ ψυχιατρικό ιστορικό

Η ομάδα ειδικών που τον παρακολουθεί, τον παραπέμπει στη μουσικοθεραπεία, γιατί δυσκολεύεται να σχετιστεί με τους γύρω του, οι οποίοι παραπονιούνται ότι δεν τους ακούει, μιλάει δυνατά και ασταμάτητα, δυσκολεύεται να εκφραστεί, να περιγράψει τις δυσκολίες αλλά και τις επιθυμίες του. Ο ίδιος ισχυρίζεται πως δεν τον ενοχλεί η μοναξιά του και πως δεν θέλει να αποκτήσει φίλους. 

Ο ΚΩΔΙΚΑΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ ΠΟΥ ΕΧΟΥΜΕ ΜΕΣΑ ΜΑΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΗΣΕΙ ΟΠΩΣ Ο ΛΟΓΟΣ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΕ ΕΝΑΝ ΘΕΡΑΠΕΥΤΗ ΚΑΙ ΕΝΑΝ ΘΕΡΑΠΕΥΟΜΕΝΟ.  

Στην πρώτη μας συνάντηση, μου ζητάει να παίξουμε και να τραγουδήσουμε μαζί το τραγούδι «Edelweis» από την ταινία-μιούζικαλ «Η μελωδία της Ευτυχίας». Ξεκινάμε και είναι αδύνατο να συγχρονιστούμε. Δεν μπορεί να ακολουθήσει τον ρυθμό του τραγουδιού και εγώ είναι αδύνατο να τον ακολουθήσω, γιατί τραγουδάει «τρέχοντας», φωνάζοντας και μασώντας τις λέξεις. Αποφασίζω να μείνω σταθερή στον αρχικό ρυθμό και να ολοκληρώσω το τραγούδι στο χρόνο του.

Όταν τελειώνω, με ρωτάει γιατί άργησα τόσο και του εξηγώ πως δεν μπορούσα να παίξω γρηγορότερα για να τον φτάσω. Μένει για λίγο σιωπηλός και λέει: «Θέλω να τραγουδάω μαζί με άλλους, θέλω να πάω στη χορωδία, θα με μάθεις να μπορώ να τραγουδάω με άλλους;» Από αυτό το θεραπευτικό στιγμιότυπο κι έπειτα άρχισε η θεραπεία του.

Αρχείο: Χριστίνα Καλλιώδη

– Μικρό κορίτσι που ταλαιπωρείται από ένα δύσκολο διαζύγιο 

Παραπέμπεται από παιδοψυχίατρο με στοιχεία κατάθλιψης. Είναι πολύ ήσυχη, μιλά σχεδόν ψιθυριστά, δεν εκφράζει καμία γνώμη και αρνείται να πειραματιστεί με τα μουσικά όργανα. Παίζει μόνο πιάνο, τα κομμάτια που έχει μάθει στο ωδείο, ζητώντας μου να την ακούω σιωπηλά ξανά και ξανά. Κάποια στιγμή μου εξομολογείται πως ο λόγος που δεν παίζει με τα άλλα όργανα είναι ότι φοβάται πως θα τα σπάσει γιατί έχει «ένταση», όπως λέει. Τη διαβεβαιώνω πως δεν κινδυνεύουν. 

Λίγες συνεδρίες αργότερα, αποφασίζει να δοκιμάσει και παίζει όντως υπερβολικά δυνατά και χαοτικά. Είναι η πρώτη φορά που εκφράζει μια τέτοια πτυχή του εαυτού της, δύναμη, ένταση ίσως και θυμό και πόνο. Αρχικά σοκαρισμένη από το ηχητικό αποτέλεσμα, σταδιακά εξοικειώνεται και παράλληλα αρχίζει και λεκτικά να εκφράζει αισθήματα θυμού προς τους γονείς της, που «δεν συνεννοούνται», «όλο τσακώνονται» και «της ζητάνε να λέει ψέματα». Το παιδί «λύνεται» και έτσι μπορεί να αρχίσει η θεραπεία του. 

– Νεογνό με σύνδρομο στέρησης στη Μονάδα Εντατικής Νοσηλείας  

Περνάω τουλάχιστον 1 ώρα μαζί του κάθε φορά που είμαι στη μονάδα (περίπου 1 μήνα), επαναλαμβάνοντας μια συγκεκριμένη μελωδία, την οποία έχει πια συνδυάσει με την ηρεμία και την επαφή. Σε μια κρίση έντονου κλάματος, που κρατάει αρκετή ώρα παρά τις προσπάθειες της νοσηλεύτριας και του γιατρού να το ηρεμήσουν με αγκαλιά και λίγο προτού του δώσουν γλυκόζη για να ηρεμήσει, το μωρό σταματά να κλαίει αμέσως μόλις το πλησιάζω και αρχίζω να του τραγουδώ τη γνώριμη μελωδία.

H Χριστίνα Καλλιώδη είναι μουσικοθεραπεύτρια και ψυχοθεραπεύτρια.