ΠΟΤΕ Ο ΔΙΑΛΟΓΙΣΜΟΣ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΝΟΗΜΑ

Ο διαλογισμός δεν έχει νόημα πάντα. Και αυτό δεν το λέμε εμείς, αλλά ένας υπέρμαχός του: ο Κρισναμούρτι. Είτε τον αγαπάτε είτε τον μισείτε, αξίζει να μάθετε το πότε.

Έχουμε πολλές φορές γράψει για τον διαλογισμό και το mindfulness: Για τα αποδεδειγμένα βάσει επιστημονικών δεδομένων οφέλη τους στην υγεία, για την παυσίπονη δράση τους και τη χρησιμότητα που μπορεί να έχουν ακόμη και στα παιδιά.

Υπάρχουν όμως και ορισμένες περιπτώσεις που ο διαλογισμός δεν βοηθάει ή που δεν ταιριάζει στον χαρακτήρα των ανθρώπων. Το πιο εντυπωσιακό όμως είναι να μαθαίνεις -και μάλιστα από τα χείλη του ίδιου του Κρισναμούρτι- ότι ορισμένες φορές ο διαλογισμός δεν έχει κανένα νόημα.

Τι λέει ο Κρισναμούρτι για τον διαλογισμό

Κι όμως, ο πνευματικός δάσκαλος που μίλησε ουκ ολίγες φορές για τον διαλογισμό και τα πνευματικά οφέλη του, έχει αναφέρει χαρακτηριστικά: Δεν έχει νόημα να κάθομαι σε μια γωνιά και να διαλογίζομαι για τον εαυτό μου. Δεν μπορώ να υπάρχω μόνος μου. Υπάρχω μόνο σε σχέση με ανθρώπους, πράγματα και ιδέες.

Σκεφτείτε το λίγο, κυρίως όσοι αγαπάτε τον διαλογισμό και τον ασκείτε συχνά. Ίσως δεν είναι τυχαία μια πρόσφατη έρευνα που κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το mindfulness μπορεί να κάνει μερικούς από εμάς λίγο παραπάνω εγωιστές.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Ο αναπληρωτής καθηγητής ψυχολογίας Michael Poulin, ένας από τους μελετητές, ανέφερε ότι η αυξημένη εστίαση προς τα μέσα φαίνεται να μας κάνει να ξεχνάμε τους άλλους και να γινόμαστε λιγότερο πρόθυμοι να βοηθήσουμε όσους έχουν ανάγκη.

Άλλωστε, στις μορφές που επικρατούν στις δυτικές κοινωνίες, το mindfulness «διδάσκεται και ασκείται με καθαρά κοσμικούς όρους. Συχνά προσφέρεται ως εργαλείο εστίασης της προσοχής και βελτίωσης της ευημερίας», γράφει σε άρθρο του ο Poulin.

Πράγματι, είναι διαφορετικός ο ασκητικός διαλογισμός των βουδιστών μοναχών από την εξευρωπαϊσμένη πρακτική της ενσυνειδητότητας.

Είναι ο διαλογισμός μέσο αυτογνωσίας;

Ο σύγχρονος διαλογισμός τείνει να επικεντρώνεται στη μείωση του στρες, την ψυχική υγεία και τη γαλήνη που μπορεί να προσφέρει έναντι μιας έντονης καθημερινότητας.

Σε αντίθεση με τον βουδιστικό διαλογισμό, που στοχεύει στην πνευματική ανάταση, την απελευθέρωση, τη διαφώτιση και την εναρμόνιση της ανθρώπινης ζωής με τη φύση, τον πλησίον, το περιβάλλον με την ευρύτερη έννοια, κοινωνική και φυσική.

Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο φαίνεται ότι εντάσσει και ο Κρισναμούρτι τον προβληματισμό του και μας καλεί να αναρωτηθούμε: Πώς αρχίζουμε να κατανοούμε τον εαυτό μας;

Παρατηρώντας τον μόνο του, αναλύοντάς τον εκ των έσω με εξεταστική ματιά; Πώς μπορούμε να δούμε τι πραγματικά συμβαίνει μέσα μας;

Τον εαυτό μας μπορούμε να τον παρατηρήσουμε μόνο σε σχέση με κάτι ή κάποιον άλλο. Όλη η ζωή είναι άλλωστε μια σχέση. Δεν μπορούμε να υπάρχουμε μόνοι μας.

Υπάρχουμε μόνο σε σχέση με ανθρώπους, πράγματα και ιδέες. Και μελετώντας τη σχέση μας με τα πράγματα και τους ανθρώπους, καθώς και με εσωτερικά πράγματα, αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε τον εαυτό μας.

Τι ρόλο παίζουν οι άλλοι στη ζωή μας

Όπως ακριβώς δεν είμαστε οι σκέψεις μας, με τον ίδιο τρόπο δεν υπάρχουμε ξεχωριστά από το περιβάλλον και τους ανθρώπους. Δεν είμαστε αφηρημένες οντότητες.

Επομένως, αν θέλουμε να φτάσουμε στην αυτογνωσία, πρέπει να μελετήσουμε τον εαυτό μας όπως υφίσταται στην πραγματική του διάσταση, μέσα στην πραγματικότητα στην οποία ζει, ανάμεσα στους άλλους. Δεν έχει νόημα να καθόμαστε σε μια γωνιά και να διαλογιζόμαστε για τον εαυτό μας.

Το πώς αυτό θα μπορούσε να εφαρμοστεί στις σύγχρονες μορφές πρακτικής εξάσκησης του διαλογισμού είναι ομολογουμένως μια πρόκληση. Πλην όμως έχοντας αυτή την οπτική κατά νου, μπορούμε πάντα να διαχωρίζουμε τους στόχους μας και να ξέρουμε τι μας προσφέρει η κάθε πρακτική.

Μπορούμε να θυμόμαστε ότι ο πνευματικός διαλογισμός που οδηγεί στην αυτογνωσία δεν είναι το ίδιο πράγμα με τις ασκήσεις ενσυνειδητότητας.

Από την άλλη, αξίζει να θυμόμαστε ότι υπάρχουμε σε σχέση με τους άλλους και ότι η ύπαρξη των άλλων και οι σχέσεις μας μαζί τους μπορούν να βελτιώσουν ακόμη και την υγεία μας. Μήπως λοιπόν να στρέψουμε το βλέμμα και σε εκείνους;