ΠΩΣ ΘΑ ΚΑΤΑΛΑΒΕΙΣ ΑΝ ΠΕΦΤΕΙΣ ΘΥΜΑ MANSPLAINING

Η λέξη mansplaining είναι σχετικά νέα, αλλά το φαινόμενο που περιγράφει προϋπήρχε: Είναι όταν ένα άτομο –συνήθως άνδρας– θεωρεί ότι μπορεί και πρέπει να σου εξηγήσει κάτι ακόμα κι αν το γνωρίζεις καλύτερα από εκείνον.

Από ό,τι μπορείς να διαπιστώσεις με μια πρόχειρη ματιά γύρω σου, είμαστε ακόμα μακριά από την εποχή που οι γυναίκες θα ακούγονται, δεν θα θεωρούνται ιδιοκτησία κανενός, δεν θα ορίζει τις ζωές τους άλλος –πέραν των ιδίων–, δεν θα χαρακτηρίζονται ως «υστερικές» ή συναισθηματικές και θα έχουν ξεφορτωθεί όλα όσα τους «φόρεσε» η πατριαρχεία. Ένα καθεστώς που γεννήθηκε στον Μεσαίωνα για να εξυπηρετήσει συγκεκριμένους σκοπούς, με το που μπήκε στο γενικό πλάνο η θρησκεία.

Όσο και αν προσπαθεί κάποιος να πείσει πως έχει εκσυγχρονιστεί και άρα σέβεται με τον ίδιο τρόπο όλους τους ανθρώπους, υπάρχουν μικρές λεπτομέρειες δεν τον αφήνουν να κρυφτεί. Αναφέρομαι σε συνθήκες όπως το mansplaining.

Τι είναι το mansplaining

O όρος mansplaining προκύπτει από τη σύζευξη των λέξεων man (άνδρας) και explaining (εξήγηση). Εντούτοις, δεν είναι τόσο αθώος όσο μπορεί να φαίνεται. Εννοώ ότι δεν έχει στη βάση του ευγενή πρόθεση.

Aρχικά είχε προσδιοριστεί πως αφορά την τάση ορισμένων ανδρών να εξηγούν με υπερβολική αυτοπεποίθηση και συχνά ανακριβή ή υπεραπλουστευμένο τρόπο κάτι – συνήθως σε γυναίκες. Με τρόπο που πατρονάρει, καθώς «προϋποθέτει ότι η γυναίκα που ακούει την εξήγηση αγνοεί το θέμα».

iStock

Ο άνδρας που κάνει mansplaining προσφέρει αυτόκλητα τις ιδέες του, χωρίς να του έχει γίνει κάποια ερώτηση ή να έχει ζητηθεί η άποψή του.

Οι New York Times συμπεριέλαβαν το mansplaining στις «λέξεις της χρονιάς» για το 2010. Τέσσερα χρόνια αργότερα, το ανέδειξαν ως «λέξη της χρονιάς» δύο διεθνή λεξικά, το Macquarie και της Οξφόρδης.

Πλέον, χρησιμοποιείται με πιο ευρεία έννοια. Δηλαδή, δεν αφορά μόνο άνδρες που απευθύνονται με συγκαταβατικό και υποτιμητικό τρόπο σε γυναίκες, αλλά κάθε περίπτωση που άνδρας συμπεριφέρεται κατ’ αυτόν τον τρόπο, ανεξάρτητα από την ηλικία και το φύλο του ατόμου στο οποίο απευθύνεται.

Η πρακτική του mansplaining υπήρχε για αιώνες

H πρώτη εμφάνιση της έννοιας έγινε σε γραπτό κείμενο που δημοσιεύτηκε το 2008 στο TomDispatch.com. Το υπέγραφε η Rebecca Solnit, συγγραφέας, ιστορικός και ακτιβίστρια.

Σύμφωνα με το Quartz, η πρώτη γραπτή αναφορά της λέξης mansplaining έγινε σε ανταλλαγή σχολίων μεταξύ δύο bloggers του Livejournal. Μια 22χρονη θαυμάστρια του Bollywood που ζούσε στην Ολλανδία, κατηγόρησε τον Κόμη-Βρόνσκι (όχι τον αγαπημένο της Άννα Καρένινα, αλλά χρήστη του Internet με αυτό το user name) για mansplaining. Στο επίκεντρο της συζήτησης ήταν ανάρτηση τρίτου blogger για τον Ιάπωνα καλλιτέχνη Mieko Shiomi.

iStock

Ο Κόμης-Βρόνσκι, που παρουσιαζόταν ως άνδρας στην πλατφόρμα, απάντησε σε μια ερώτηση της Ηλεκτρικής Mάγισσας (όνομα χρήστη που είχε διαλέξει η 22χρονη Ολλανδή) με το σχόλιο πως ο νεκρός φασιανός σε μια από τις εικόνες του Shiomi ήταν «μια πονηρή αναφορά στον Μυστικό Δείπνο». Πρόσθεσε ότι αντιπροσώπευε «ένα παράλογο σχόλιο για τον μητρικό ρόλο της γυναίκας ως παρόχου τροφής, τη ζωή ως χημεία και τη σεξουαλική απεικόνιση του καπνού από το ψήσιμο του φαγητού».

Η Ηλεκτρική Μάγισσα απάντησε: «Wow, ευχαριστώ που μου κάνεις mansplaining γι’ αυτό το έργο τέχνης. Δεν μπορώ να καταλάβω τι συμβαίνει με όλα τα πτυχία τέχνης που έχω».

Η αντίδραση του Κόμη-Βρόνσκι ήταν αυτή που έγινε το manual για κάθε mansplainer: αρνήθηκε πως κάνει mansplaining. Συγκεκριμένα, έγραψε: «Στεναχωριέμαι που προσέβαλα τη μικροπρεπή, αλλά προφανώς ειλικρινή πολιτική σας για το φύλο, αλλά δεν είχα κακή πρόθεση. Γιατί είναι mansplaining αυτό που έκανα και όχι ότι έχω απλά διαφορετική άποψη και σας την εκφράζω; Ήταν ένα άκακο σχόλιο. Μια έκφραση εκτίμησης για ένα έργο τέχνης. Έπρεπε να το δω μέσω των φεμινιστικών σας αρχών;»

Freepik

Κάπως έτσι άρχισε να γράφεται η βίβλος ενός φαινομένου που προφανώς και έχει τις ρίζες του στην πατριαρχική κοινωνία και αναλύθηκε εκτενώς σε άρθρο της δημοσιογράφου Lily Rothman για το Atlantic, το 2012.

Είχε εξηγήσει πως η λέξη είναι σχετικά νέα, «εντούτοις το να εξηγεί κάποιος κάτι χωρίς επίγνωση του γεγονότος ότι ο δέκτης γνωρίζει περισσότερα, που συχνά συμβαίνει με άνδρα να απευθύνεται σε γυναίκα, υπάρχει για δεκαετίες». Αν όχι αιώνες.

Πλέον, αποδίδεται σε όποιον διακόπτει ένα άτομο που μιλάει, για να πει την άποψη του χωρίς να τον έχουν ρωτήσει, ενώ δεν είναι εξπέρ. Και ενώ δεν ξέρει αν το άτομο που διέκοψε είναι καθ’ ύλην αρμόδιο.

Πώς θα καταλάβεις αν είσαι mansplainer

Η πιο απλή εξήγηση που βρήκα, αφορά ένα chart του BBC που ξεκινά με το: Σου ζήτησε κάποιος να εξηγήσεις κάτι; Αν σου έχει ζητήσει, τότε δεν τίθεται θέμα mansplaining.

Αν όμως δεν το έχει κάνει, πάμε στην ερώτηση: Έχεις περισσότερη σχετική εμπειρία; Σε περίπτωση που έχεις, ρωτάς αν θέλει την εξήγηση σου και η ζωή συνεχίζεται. Αν δεν έχεις, τότε οδηγείσαι στο βούρκο του mansplaining.

Πηγή: BBC

Aν το άτομο που είναι απέναντι σου –και διέκοψες– έχει περισσότερη εμπειρία, πρόκειται για ξεκάθαρη περίπτωση mansplaining, οπότε: Σταμάτα τώρα να μιλάς!

Αν δεν ξέρεις, σταμάτα να υποθέτεις και ρώτα αν το άτομο που μιλούσε χρειάζεται την εξήγησή σου. Αλλιώς, χάνεις τσάμπα το χρόνο σου και τον δικό του, όπως αφήνεις να εννοηθεί πως δεν εμπιστεύεσαι την ικανότητα ή την ευφυΐα του. Ακόμα και αν δεν είναι αυτή η πραγματικότητα.

Τα διακριτικά σημάδια του mansplaining

Δεδομένου ότι πρόκειται για φαινόμενο που υπάρχει παντού, ας δούμε με τη βοήθεια του FII κάποια διακριτικά σημάδια που θα σε βοηθήσουν να αναγνωρίσεις έναν mansplainer:

• Σου εξηγεί πράγματα που αφορούν την εξειδίκευση σου, με μεγάλη αυτοπεποίθηση, θεωρώντας πως ξέρει περισσότερα.
• Σε διακόπτει ή μιλά από «πάνω» σου. Δηλαδή, πιο δυνατά για να καλύψει όσα λες εσύ. Αυτό δείχνει πως πιστεύει ότι η άποψή του είναι πιο σημαντική.
• Σου μιλά με συγκαταβατικό τρόπο, χρησιμοποιώντας παρατσούκλια σε σοβαρές συζητήσεις, υπαινισσόμενος έτσι πως είσαι αδαής σε σύγκριση με εκείνον.
• Δίνει συμβουλές για το πώς πρέπει να κάνεις κάτι ή τι πρέπει να κάνεις, χωρίς να τις έχεις ζητήσει. Ένα παράδειγμα είναι όταν επιμένει να δοκιμάσεις κάτι που εσύ ξέρεις πως δεν σου αρέσει.
• Προβαίνει σε σωματικό εκφοβισμό, επιδιώκοντας να κάνει πιο αισθητή την παρουσία του, συνήθως σταυρώνοντας τα χέρια στο στήθος.
• Διεκδικεί την κυριαρχία στη συζήτηση, ανεβάζοντας τον τόνο της φωνής του.

Ναι, σαν τα μικρά παιδιά στις παιδικές χαρές.