ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΞΕΡΟΥΜΕ ΝΑ ΒΙΩΝΟΥΜΕ ΤΟ ΠΕΝΘΟΣ;

Το πένθος είναι δρόμος μακρύς. Και δεν χωρά παρακαμπτήρια μονοπάτια, γιατί αυτά μας οδηγούν βαθύτερα στο πρόβλημα. Αν μάθουμε να το βιώνουμε, θα μπορέσουμε και να το ξεπεράσουμε. Έχουμε όλα τα εφόδια για να το κάνουμε.

Το πένθος είναι μία επώδυνη συναισθηματική διαδικασία, μέσα από την οποία όλοι περνάμε σε αυτή τη ζωή. Πένθος είναι τα συναισθήματα που αφήνει πίσω της μια απώλεια, όσο μικρή ή μεγάλη κι αν είναι. Πένθος μπορεί να νιώσει κανείς και σε μια γέννηση, επειδή έχασε την προηγούμενη ζωή του χωρίς παιδιά.

Πένθος μπορεί να νιώσει κανείς και επειδή τον έκλεψαν. Δεν συνηθίζουμε βέβαια να το αποκαλούμε έτσι σε αυτές τις περιπτώσεις. Συνήθως, όταν μιλάμε για πένθος, εννοούμε τη θλίψη που γεννά η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου. Υπάρχουν και καταστάσεις συλλογικού πένθους, όπως συνέβη πρόσφατα με την τραγωδία στα Τέμπη, όπου μια ολόκληρη κοινωνία θρηνεί για κάτι που την αφορά.

Η διαδικασία του πένθους περνάει μέσα από 5 ψυχολογικά στάδια: την άρνηση, τον θυμό, τη διαπραγμάτευση, τη θλίψη και την αποδοχή. Πολλές φορές και άθελά μας μπλοκάρουμε αυτή τη διαδικασία. Τις περισσότερες φορές πίσω από αυτό το μπλοκάρισμα βρίσκεται η αποφυγή, η ανάγκη μας να διώξουμε ή να καταπνίξουμε τα λυπηρά συναισθήματα, με αποτέλεσμα να καθυστερούμε την ίαση του πένθους που επέρχεται με την ολοκλήρωση της παραπάνω διαδικασίας.

Στην προσπάθειά μας να μάθουμε γιατί δεν μπορούμε να βιώσουμε το πένθος μιλήσαμε με τη Νάνσυ Ψημενάτου, Σύμβουλο Πένθους, συγγραφέα του βιβλίου Πένθος-Το ταξίδι στη χώρα του παράδοξου και ιδρύτρια της ΑΜΚΕ Μαθήματα Ζωής. 

Τι σημαίνει βιώνω το πένθος; 

«Θα πει αφήνομαι στις σκέψεις και τα συναισθήματα που προκύπτουν από τις απώλειες. Βιώνω το πένθος θα πει το κοινοποιώ, το μοιράζομαι με ανθρώπους της εμπιστοσύνης μου. Η διαδικασία του πένθους μετατρέπεται σε διαδικασία θρήνου και με αυτόν τον τρόπο μπορώ να έρθω κοντά στους άλλους που θα με φροντίσουν, θα με νοιαστούν σε αυτή τη δύσκολη φάση της ζωής μου. Θα πει μαθαίνω να ζω στον δικό μου χρόνο, τον νέο μου ρόλο στη νέα μου πραγματικότητα», εξηγεί η κα Ψημενάτου.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Πώς μας εμποδίζουν τα κοινωνικά στερεότυπα

Εμπόδια στο βίωμα του πένθους με την παραπάνω έννοια εμφανίζονται από τα στερεότυπα της κοινωνίας. Πολλοί από εμάς μπορεί να πιστεύουμε σε δεδομένες στιγμές ότι δεν πενθούμε σωστά, καθώς δεν ανταποκρινόμαστε σε αυτά που περιμένουν οι γύρω μας.

«Φράσεις όπως: ''Θα έπρεπε να το έχεις ξεπεράσει μέχρι τώρα'', ''Μεγάλοι άνθρωποι ήταν'', ''Νέοι είστε, θα κάνετε άλλο'', ''Εδώ οι άνθρωποι πεθαίνουν κι εσύ κάνεις έτσι για έναν χωρισμό;'', ''Βγήκες στη σύνταξη και δεν χαίρεσαι;'', ''Δεν είπαμε στο παιδί ότι έχουμε χωρίσει, για να μην πληγωθεί'' και άλλες παρόμοιες μπερδεύουν τους ανθρώπους γιατί φτάνουν να πιστεύουν ότι νιώθουν λανθασμένα», λέει η κα Ψημενάτου.

Όλα αυτά μπλοκάρουν τα φυσικά συναισθήματα του πένθους και τα φορτώνουν με ενοχές. Είναι φυσικό κι επόμενο λοιπόν να υπάρχουν συνέπειες που βιώνει η ανθρώπινη ψυχή με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους.

Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΟΥ ΠΕΝΘΟΥΣ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΚΑΙ ΩΣ ΤΕΤΟΙΑ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΝΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΛΑΜΒΑΝΟΜΑΣΤΕ ΚΑΙ ΝΑ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΥΜΕ ΣΕ ΑΥΤΗΝ.

Σύμφωνα με την ειδικό: «Όταν κλειδώνουμε μέσα μας τα πένθη και υποκρινόμαστε ότι είμαστε καλά, χάνουμε την αυθεντική σύνδεση με τον εαυτό μας και τα συναισθήματά μας. Είναι πιθανό να χρησιμοποιήσουμε τότε ''εξωτερική βοήθεια'', όπως τη χρήση αλκοόλ ή ναρκωτικών ουσιών, κατάχρηση συνταγογραφούμενων χαπιών, συναισθηματική υπερφαγία, εργασιομανία κ.ά.».

Ο φόβος του πόνου

Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι το πιο σημαντικό εμπόδιο στο βίωμα του πένθους είναι ο φόβος του πόνου. «Πολλοί γονείς, για παράδειγμα, προστατεύουν τα παιδιά τους από τον πόνο καθώς φοβούνται να μην τραυματιστούν. Στην πραγματικότητα ενήλικες και παιδιά μπορούμε να ζήσουμε τις απώλειες ενεργητικά, χωρίς να υπάρχει κίνδυνος βλάβης, αν τηρηθούν οι κανόνες που αναλογούν σε κάθε περίπτωση», εξηγεί η σύμβουλος πένθους.

Οι κανόνες αυτοί περιλαμβάνουν:

• Σωστή πληροφόρηση για την κάθε κατάσταση.
• Συνεχόμενη στήριξη εντός της οικογένειας ή της σχέσης.
• Σεβασμός στα προσωπικά όρια.
• Εξατομικευμένες πρακτικές λύσεις για όσα προκύψουν.

Έχουμε όλα τα εφόδια για να ξεπεράσουμε το πένθος

«Εσωτερικά είμαστε εξοπλισμένοι με τη δυνατότητα να νιώσουμε τα συναισθήματα που αναλογούν στο πένθος. Μπορούμε να βιώσουμε τη θλίψη, τον θυμό, την αγάπη, τον φόβο, το άγχος, την ενοχή και την ντροπή καθώς ανακαλούμε την προσωπική μας ιστορία. Οι άνθρωποι μπορούμε να ανταπεξέλθουμε στις δυσκολίες της ζωής και να αναπτύξουμε την ανθεκτικότητά μας, την ικανότητά μας δηλαδή να φροντίζουμε τον εαυτό μας στις δύσκολες περιόδους, να διατηρούμε δεσμούς οικειότητας με τους άλλους ανθρώπους, να αποδεχόμαστε ότι οι δυσκολίες και οι αλλαγές είναι μέρος της ζωής και να νοηματοδοτούμε τις εμπειρίες μας», διαβεβαιώνει η κα Ψημενάτου.

Η ίδια ωστόσο εντοπίζει το βασικό εμπόδιο εξωτερικά, στο υποστηρικτικό περιβάλλον: «Είναι πολύ δύσκολο για τους ανθρώπους να πενθούν συνεχώς μόνοι και αποκομμένοι από τους άλλους. Η εμπειρία τους πένθους είναι μια κοινωνική εμπειρία και ως τέτοια χρειάζεται να την αντιλαμβανόμαστε και να συμμετέχουμε σε αυτήν».

Με μια μικρή βοήθεια από τους φίλους μας

Για να πενθήσουμε λοιπόν χρειάζεται και μια μικρή βοήθεια από τους άλλους, τόλμη και ενσυναίσθηση να μας νιώσουν και να μας επιτρέψουν να γίνουμε λίγο «διαφορετικοί». Όσον αφορά πάλι εμάς τους ίδιους, υπάρχει μια μικρή πληροφορία που αν ξέραμε, θα μπορούσαμε να αφεθούμε στο πένθος χωρίς φόβο και πάθος.

«Τα πένθη μας συνδέονται με την αγάπη, τη σχέση και τη σύνδεση. Δεν θα υπήρχε λόγος να πενθούμε, αν κάτι μας ήταν αδιάφορο ή ξένο. Οι γεμάτες νόημα σχέσεις που διατηρούμε, όταν τελειώσουν, θα μας πονέσουν, αποδεικνύοντάς μας ότι μοιραστήκαμε κάτι που άξιζε τον κόπο. Και κάτι τέτοιο αξίζει και τη θλίψη που αναλογεί. Το πένθος είναι δρόμος μακρύς. Και δεν χωρά παρακαμπτήρια μονοπάτια, γιατί αυτά μας οδηγούν βαθύτερα στο πρόβλημα. Ας μην αρνηθούμε το δικαίωμά μας να αγαπάμε».

Βρείτε εδώ τα audio articles που είναι διαθέσιμα αυτή τη στιγμή.

Για να ακούτε τα άρθρα του OW που είναι διαθέσιμα σε ηχητική μορφή, μπορείτε να μας ακολουθήσετε σε Spotify και σε Apple Podcasts.