Η ΕΥΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ

Οι λέξεις είναι νεράκι της πηγής που δεν το σταματάνε οι βράχοι της ξερακιανής τυποποίησης και των ταξινομήσεων. Οι λέξεις εκβάλλουν στο γόνιμο δέλτα της σύνθεσης. Εκεί αληθεύουν.

Οι λέξεις, λοιπόν. Ας μπούμε στο δώμα τους: Λέξεις απαλές σαν χάδι του αοράτου σε κουρασμένες ψυχές. Τραχιές σαν το πρόσωπο ορεσίβιου βοσκού. Μεταξωτές, στις λιτανείες του έρωτα. Λέξεις-μαχαίρια, λέξεις-διαμαντάκια στο πέλαγος των κειμένων και της ομιλίας, λέξεις ιογόνες, λέξεις με φράκο και σηκωμένο φρύδι, λέξεις-οχήματα ιδεών, αλλά και λέξεις ακατοίκητες από τη σημασία τους (την έχασαν ηττημένες στον μαραθώνιο των επαναστάσεων και έκτοτε περιφέρονται άσαρκες και περιφρονημένες). Λέξεις-φορείς της γνώσης και της σκέψης…

Εδώ είμαστε. «Οι λέξεις δεν υπάρχουν ανεξάρτητα απο τις σκέψεις», λέει ο Θεοδόσης Πελεγρίνης, σ’ ένα ολιγόλογο, εξαιρετικό κείμενο για τις λέξεις^*. Ας τον ακούσουμε:

«Δεν σκεφτόμαστε πρώτα μέσα μας, και μετά πηγαίνουμε στην γκαρνταρόμπα της γλώσσας να βρούμε ποιες λέξεις ταιριάζουν στις σκέψεις μας, για να τις ντύσουμε σωστά, προκειμένου κατόπιν να τις παρουσιάσουμε στον κόσμο».

Και παρακάτω: «Οι λέξεις είναι ήχοι με νόημα. Ήχος με νόημα σημαίνει ήχο με ενσωματωμένο μέσα του κάτι που το έχει επεξεργαστεί ο νους, που είναι προϊόν σκέψης. Οι λέξεις, εν τέλει, είναι σκέψεις».

Έτσι χτίζονται οι γλώσσες. Με το μάρμαρο των λέξεων. Έτσι στήνονται τα αγάλματα της συν-εννόησης, της μυθιστορίας και της ποιήσεως. Έτσι ποτίζεται το περιβόλι των ιδεών. Έτσι πλουταίνει ο κόσμος.

Ο Νίκος Καρούζος, αποκάλεσε κάποτε τις λέξεις «λάγνες κουταμάρες». Ποιος; Ο μέγας λεξίθρησκος – θα τον έλεγα διάκονο της βιωμένης ποίησης. Αυτός, που σε στιγμή υπαρξιακής απελπισίας είπε επίσης ότι «δεν πάει πια μέσα απ’ τις λέξεις η υπόθεση».

Όμως ο ίδιος είναι που πίστευε στην αυθεντική δυναμική των λέξεων. Αυτός, ο πεφωτισμένος της νύχτας, είναι που ονόμαζε μεν τη γλώσσα «πανάκριβη φενάκη» και «τρομαχτική σχιζοφρένεια», αλλά βγαίνοντας στο ξέφωτο της προσωπικής του αλήθειας έλεγε: «Δεν είμαι τίποτε άλλο από γλώσσα».

Και βέβαια, είναι ο Νίκος Καρούζος που έγραψε: «Στόχοι οι στίχοι / με τα τεράστια ελληνικά μου / χαυλιόδοντες αθανασίας».

Στην άκρη η «λεξιμαργική μεγαληγορία». Εκάς τα καθαρόαιμα των άκρων, όπως το συνοφρυωμένο πρόσωπο της μολυβένιας καθαρεύουσας και το γιατάκι της χαμόσυρτης δημοτικής.

Γιατί οι λέξεις δεν βολεύονται στο πεποιημένο πλαίσιο των αγκυλώσεων. Αντιστρατεύονται τους κανόνες του εμμονικού δογματισμού, που τις γδύνει και τις ντύνει ανάλογα με τα γούστα του.

Οι λέξεις είναι νεράκι της πηγής που δεν το σταματάνε οι βράχοι της ξερακιανής τυποποίησης και των ταξινομήσεων. Οι λέξεις εκβάλλουν στο γόνιμο δέλτα της σύνθεσης. Εκεί αληθεύουν. Εκεί μεγαλουργεί η γλώσσα. Πλούσια, χυμώδης, φρέσκια και γοητευτική.

Υπάρχουν υπέροχες άηχες στιγμές –δίχως τον ήχο των λέξεων–, όπως οι στιγμές της απόλυτης σιωπής και το υγρό βλέμμα των ερωτευμένων. Όμως οι λέξεις είναι εκείνες που μετουσιώνουν τη σιωπή σε ποίηση και το πυρετωμένο βλέμμα σε τελετουργίες του έρωτα.

Ευλογημένες οι λέξεις. Ανάμα^** του θεού για να κοινωνούν οι άνθρωποι και να νιώθουν τη χάρη –και τις χαρές– της Ύπαρξης.

^* Θεοδόσης Πελεγρίνης, «Γνώμες», εκδόσεις Παπαζήση. Κυκλοφόρησε φέτος.

^** Ανάμα είναι το κόκκινο κρασί που χρησιμοποιείται για τη Θεία Κοινωνία.