Ο ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΣ ΓΙΑ ΤΟ 2023

Ο Edgar Martins αναδείχθηκε κορυφαίος φωτογράφος για το 2023 στα Sony World Photography Awards, με μια σειρά φωτογραφιών για έναν αδικοχαμένο φίλο.

Κάθε χρόνο, τα Sony World Photography Awards αναδεικνύουν 10 κορυφαίους επαγγελματίες φωτογράφους σε ισάριθμες κατηγορίες. Ένας από αυτούς στέφεται μεγάλος νικητής του διαγωνισμού. Το φετινό χρίσμα πήρε ο Πορτογάλος φωτογράφος Edgar Martins, νικητής στην κατηγορία Portraiture, για τη σειρά φωτογραφιών με τίτλο Our War – Ο δικός μας πόλεμος.

Αφετηρία για τη δουλειά αυτή ήταν η δολοφονία ενός φίλου του, του φωτορεπόρτερ Anton Hammerl, ο οποίος είχε πέσει θύμα υποστηρικτών του καθεστώτος του Μουαμάρ Καντάφι στον Λιβυκό Εμφύλιο Πόλεμο, το 2011. Ο Anton Hammerl, 41, ήταν ένας από τους πέντε δημοσιογράφους που σκοτώθηκαν τότε.

Μολονότι έχασε τη ζωή του στις 5 Απριλίου 2011, το καθεστώς του Καντάφι διεμήνυε ότι ήταν υπό κράτηση, ζωντανός και ασφαλής. Η οικογένειά του έμαθε την αλήθεια στις 19 Μαΐου 2011, όταν απελευθερώθηκαν δημοσιογράφοι που ήταν μαζί του όταν σκοτώθηκε. Το νεκρό του σώμα δεν βρέθηκε ποτέ.

Αντιφρονών μαχητής της ελευθερίας με αυτοσχέδια μπούρκα. © Edgar Martins, Portugal, Photographer of the Year, Professional competition, Portraiture, Sony World Photography Awards 2023

Φωτογράφος προς φωτογράφο

«Απογοητευμένος από την έλλειψη προόδου στις έρευνες για την ανεύρεση του πτώματός του, το 2022 πήρα την κατάσταση στα χέρια μου και ταξίδεψα στη Λιβύη», λέει ο Edgar Martins, εξηγώντας πώς προέκυψε η βραβευμένη σειρά Our War. Τον έβαλε στη χώρα κρυφά ένας λαθρέμπορος βενζίνης και δεν άργησε να διαπιστώσει ότι η εκρηκτική κατάσταση που επικρατούσε στη Λιβύη ουσιαστικά δεν του άφηνε περιθώρια δράσης.

Ο Edgar Martins με το βραβείο ανά χείρας, στην απονομή των Sony World Photography Awards 2023, στο Λονδίνο. © Courtesy of Creo

Συνειδητοποιώντας ότι δεν ήταν σε θέση να διεξαγάγει μια ανεξάρτητη έρευνα για το τι απέγινε το σώμα του φίλου του, αποφάσισε να εστιάσει σε ένα ερώτημα: Πώς αφηγείται κάποιος μια ιστορία, όταν δεν υπάρχουν μάρτυρες, δεν υπάρχουν καταθέσεις, δεν υπάρχουν στοιχεία, δεν υπάρχει το σώμα του εγκλήματος;

Σωσίας του Καντάφι. © Edgar Martins, Portugal, Photographer of the Year, Professional competition, Portraiture, Sony World Photography Awards 2023

«Η συγκεκριμένη δουλειά», εξηγεί ο βραβευμένος πια φωτογράφος, «είναι δομημένη σαν μια αυτοπροσωπογραφία του Anton Hammerl μέσα από ανθρώπους που είχε φωτογραφίσει και συναντήσει, και άλλους, που είχαν συμμετοχή στη σύρραξη (αντικαθεστωτικούς πολεμιστές και τους απογόνους τους, πρώην στρατιωτικούς, ντόπιους, οπαδούς του Καντάφι ή σωσίες του κ.ο.κ.)».

Στιγμή ανάπαυλας σε εγκαταλειμμένες εγκαταστάσεις όπου εκπαιδεύονται σήμερα οι αντίπαλες κυβερνητικές δυνάμεις. © Edgar Martins, Portugal, Photographer of the Year, Professional competition, Portraiture, Sony World Photography Awards 2023

Πένθος και φόρος τιμής

Όσοι απεικονίζονται στις φωτογραφίες του Edgar Martins επιλέχθηκαν επειδή του θύμιζαν τον φίλο του, ή είχαν ανάλογες ιδέες και πεποιθήσεις. «Αυτό το πρότζεκτ απεικονίζει μια περίπλοκη ιστορία, τυλιγμένη στην απουσία», λέει ο φωτογράφος. Μια ιστορία που «μιλάει για τη δυσκολία του να καταγράψεις ένα γεγονός, να δώσεις κατάθεση, να είσαι αυτόπτης μάρτυρας, να θυμάσαι να τιμάς και να φαντάζεσαι».

Μαχητής που παριστάνει ότι δέχτηκε σφαίρα στο κεφάλι, στην πόλη Μισράτα. © Edgar Martins, Portugal, Photographer of the Year, Professional competition, Portraiture, Sony World Photography Awards 2023

Η διαδικασία ήταν για κείνον ένας τρόπος να πενθήσει και να αποτείνει φόρο τιμής στον φίλο του, διερωτώμενος εν τέλει τι ρόλο παίζει η φωτογραφία σε μια εμπόλεμη ζώνη. Τελικά, συνειδητοποίησε ότι η αποσπασματικότητα, οι αμφιβολίες και οι αντιφάσεις είναι εγγενείς σε έναν πόλεμο.

Μετά την ανακοίνωση της νίκης του στα Sony World Photography Awards, ο Edgar Martins δήλωσε: «Είναι τεράστια τιμή αυτή η αναγνώριση και, μολονότι αντιμετωπίζω με σκεπτικισμό τα βραβεία και την υποκειμενική φύση της επιλογής κάποιου, γνωρίζοντας ότι υποβλήθηκαν περισσότερες από 180.000 συμμετοχές από επαγγελματίες στον φετινό διαγωνισμό, νιώθω δέος. Εν προκειμένω, είναι επίσης συγκινητικό ότι μπορώ να τμήσω τον φίλο μου σε μια παγκόσμια σκηνή και να προσελκύσω την προσοχή στον αγώνα της οικογένειάς του να βρεθεί ότι απέμεινε από εκείνον».